Το εγκεφαλικό αποτελεί διαδεδομένο ιατρικό όρο, που δυστυχώς πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Δείτε, ποια είναι τα συμπτώματά του, οι βλάβες που προκαλεί και πώς αντιμετωπίζεται από την σύγχρονη ιατρική.
Ως εγκεφαλικό ή με τον ιατρικό όρο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αποκαλείται η ταχεία απώλεια των εγκεφαλικών λειτουργιών, λόγω διαταραχής στην παροχή του αίματος στον εγκέφαλο. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ισχαιμία (έλλειψη αιματικής ροής) που προκαλείται από απόφραξη (θρόμβωση, αρτηριακός εμβολισμός), ή αιμορραγία (απώλεια αίματος).
Ως αποτέλεσμα, η επηρεασμένη περιοχή του εγκεφάλου δεν μπορεί να λειτουργήσει, με συνέπεια την αδυναμία κίνησης ενός ή περισσότερων μελών της μίας πλευράς του σώματος, αδυναμία του ασθενούς να καταλάβει ή να σχηματίσει τον προφορικό λόγο ή την αδυναμία του να δει τη μία πλευρά του οπτικού πεδίου.
Το εγκεφαλικό είναι ιατρικό επείγον και μπορεί να προκαλέσει μόνιμες νευρολογικές βλάβες, επιπλοκές, ακόμα και το θάνατο. Είναι η πρωταρχική αιτία αναπηρίας των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη και η τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, μετά το έμφραγμα του μυοκαρδίου και τον καρκίνο.
Παράγοντες κινδύνου
Παράγοντες κινδύνου αποτελούν η προχωρημένη ηλικία, η υπέρταση, τα παλαιά εγκεφαλικά ή τα παροδικά ισχαιμικά επεισόδια, ο διαβήτης, οι υψηλές τιμές χοληστερίνης, το κάπνισμα καθώς και η κολπική μαρμαρυγή. Η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι ο πιο σημαντικός μεταβλητός παράγοντας του εγκεφαλικού επεισοδίου.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα του εγκεφαλικού έχουν αιφνίδια έναρξη, δευτερολέπτων ή λεπτών και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν προχωρούν παραπάνω. Όσο μεγαλύτερη είναι η περιοχή του εγκεφάλου που προσβάλλεται, τόσες περισσότερες είναι οι λειτουργίες που επηρεάζονται. Ωστόσο, ο αριθμός των ασθενών που αντιμετωπίζονται για οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι απογοητευτικά μικρός, παρόλη την πληθώρα των αποτελεσματικών θεραπειών. Σημαντικό εμπόδιο, αποτελεί το μικρό χρονικό περιθώριο (6 ώρες) που ακολουθεί το εγκεφαλικό, κατά το οποίο είναι αποτελεσματική η θεραπεία.
Τεχνικές απεικόνισης
Οι σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης, Αξονική Τομογραφία (CT) και Μαγνητική Τομογραφία (MRI), είναι ζωτικής σημασίας εργαλεία τόσο στον προσδιορισμό της έκτασης και της αιτιολογίας του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου (ισχαιμικού ή αιμορραγικού), όσο στην παρακολούθηση της εξέλιξης (ανάρρωσης) του ασθενούς (μεταβολές αιμάτωσης του εγκεφαλικού παρεγχύματος). Παρόλο που η Μαγνητική Τομογραφία δεν θεωρείται γενικότερα η εξέταση πρώτης γραμμής στους ασθενείς με οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο επειδή υπάρχει αμφιβολία ως προς την ικανότητα να διακρίνει υπεροξεία αιμορραγία και ενώ μέχρι τώρα η πρώτη μέθοδος εκλογής για την διάγνωση οξέος εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν η αξονική τομογραφία (CT scan), με τις νέες οδηγίες της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας, η μαγνητική τομογραφία (MRI), υπερτερεί της πρώτης.
Ο σύγχρονος ρόλος της νευροαπεικόνισης σε ασθενείς με οξεία έναρξη συμπτωμάτων που μοιάζουν αυτά του εγκεφαλικού, περιλαμβάνει:
•τον αποκλεισμό των μη αγγειακών αιτιών αυτών των συμπτωμάτων,
•τον αποκλεισμό της ενδοκρανιακής αιμορραγίας ,
•την οριοθέτηση της οξείας ισχαιμικής διαδικασίας,
•την διαφοροποίηση του ισχαιμικού πυρήνα από την penumbra (όρια ροής και πρακτικά βιώσιμος εγκεφαλικός ιστός) και
•την ταυτοποίηση της αιτίας της οξείας ισχαιμικής διαδικασίας.
Η αξονική τομογραφία (CT scan), χωρίς την ενδοφλέβια χορήγηση σκιαγραφικής ουσίας, υπήρξε η μέθοδος εκλογής γι’ αυτό το σκοπό για περίπου 4 δεκαετίες. Παρόλο που επιτρέπει την αναγνώριση της ενδοκρανιακής αιμορραγίας και των παρεγχυματικών ισχαιμικών μεταβολών, η εικόνα της βατότητας των αγγείων ή της εγκεφαλικής αιμάτωσης είναι περιορισμένη.
Λόγω της προόδου στη στρατηγική επαναιμάτωσης, η ταυτοποίηση πιθανά βιώσιμου εγκεφαλικού ιστού είναι πλέον μια πρακτική ανάγκη. Η πρόοδος στην τεχνολογία της CT μας επιτρέπει πλέον την ταυτοποίηση οξέων και χρόνιων αρτηριακών βλαβών, καθώς και ελλείμματα στη παροχή του αίματος.
Ωστόσο, η Μαγνητική Τομογραφία έχει αναδειχθεί στον πρωταρχικό, μη επεμβατικό τρόπο απεικόνισης του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι τελευταίες τεχνικές, παρέχουν άριστη ανατομική λεπτομέρεια, έχουν τη δυνατότητα διαφοροδιάγνωσης μεταξύ εμφράκτου και ισχαιμίας του εγκεφαλικού ιστού, αποκλείουν την ενδοκράνια αιμορραγία και παρέχουν αγγειογραφικές και φασματοσκοπικές πληροφορίες καθώς και στοιχεία διάχυσης των εγκεφαλικών αγγείων και εγκεφαλικού υποστρώματος.
Η Μαγνητική Τομογραφία έχει επίσης υψηλότερη ευαισθησία και ειδικότητα από την Αξονική Τομογραφία στην ανίχνευση άλλων παθολογικών καταστάσεων που μπορούν να μιμηθούν το εγκεφαλικό επεισόδιο, όπως το εγκεφαλικό οίδημα, τις αγγειακές δυσπλασίες, τα νεοπλάσματα, οι μολύνσεις, οι φλεγμονώδεις παθήσεις και οι τοξικολογικές-μεταβολικές διαταραχές.
Η κλασική Αξονική (CT) και Μαγνητική τομογραφία (MRI), η MR διάχυσης/αιμάτωσης, η perfusion CT και CTA (αξονική αγγειογραφία) (και πιθανά η MRA-μαγνητική αγγειογραφία), έχουν ένα δυναμικό ρόλο στον καθορισμό της βλάβης και στον προσδιορισμό της επείγουσας αντιμετώπισης αυτών των ασθενών. Ελπίζουμε, πως ο συνδυασμός κάποιων από αυτές τις απεικονιστικές μεθόδους και πιθανά άλλων (π.χ MR φασματοσκοπία, MR tensor imaging), θα βοηθήσει στην αναγνώριση πιθανά βιώσιμου εγκεφαλικού ιστού πέρα από το σημερινά δεκτό βραχύ παράθυρο των 3-6 ωρών.
Στην επείγουσα εκτίμηση του οξέος εγκεφαλικού επεισοδίου, ο χρόνος είναι εγκέφαλος (time is brain). Γι’ αυτό το λόγο λοιπόν, είναι υψίστης σημασίας, οι διαγνωστικές προσπάθειες να είναι όσο πιο ειδικές και αποτελεσματικές γίνεται, ειδικά όταν πρόκειται να ακολουθηθούν επιθετικές θεραπευτικές στρατηγικές, όπως θρομβόλυση. Συμπερασματικά, τα πρωτόκολλα MRI που περιλαμβάνουν τις τεχνικές διάχυσης και αιμάτωσης, είναι πολλά υποσχόμενα, όσον αφορά το χαρακτηρισμό των ασθενών με οξύ εγκεφαλικό και την ταυτοποίηση των κατάλληλων ασθενών για συγκεκριμένη θεραπεία.
Της δρ. Μαυροπούλου Ξένιας, Ιατρού Ακτινολόγου ΕΥΡΩΔΙΑΓΝΩΣΗΣ, Μέλους Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ.