του Γιανούκου Ιατρίδη

    Ανάμεσα  στη  πληθώρα  των  φυτών  που  ευδοκιμούν  στο  Βιότοπο Παραλίου Άστρους*, υπάρχει και ένα που το άνθισμά του προαναγγέλλει τον ερχομό της άνοιξης στην καρδιά του χειμώνα. Επίσης, χαιρετίζει την επιστροφή του ήλιου από το νοτιότερο σημείο του, τον Τροπικό του Αιγόκερω, γεγονός που πρέπει να είχε ζωτική σημασία στο μυαλό τού  αρχέγονου ή αρχαϊκού ανθρώπου, ο οποίος φοβόταν μήπως κάποιο χειμώνα ο ήλιος συνέχιζε να κατεβαίνει προς το νοτιά ώσπου να χαθεί για πάντα πίσω από τον ορίζοντα… Το ελπιδοφόρο αυτό λουλούδι κάνει την εμφάνισή του στις κρύες μέρες  του καινούριου χρόνου, και ζεσταίνει τις καρδιές των νοσταλγών της άνοιξης.

    Ο λόγος για την ανεμώνη. Είναι ένα μικρό ποώδες φυτό, με κόκκινο λουλούδι που μοιάζει με αυτό της παπαρούνας, το οποίο επίσης ανθίζει και σε διάφορα άλλα χρώματα, όπως λευκό, βιολετί και ρόδινο. Είναι το πρώτο αξιόλογο λουλούδι που δεν λογαριάζει τη ψύχρα του μεσοχείμωνου και ανοίγει, στολίζοντας το άτονο φυσικό τοπίο με τα ζωηρά χρώματά του. Συχνά ανθίζει και σε πλαγιές που βλέπουν προς το βοριά.

    Η ανεμώνη, όμως, ξέρει να φυλάγεται από την παγωνιά. Με την πρώτη απογευματινή ψύχρα το λουλούδι της αρχίζει να αναδιπλώνεται, κλείνοντας αργά και σταθερά, καταλήγοντας σε ένα μπουμπούκι που δίνει την εντύπωση πως δεν έχει ανοίξει ακόμα. Το επόμενο πρωινό, η ανεμώνη παραμένει κλεισμένη στον εαυτό της. Δεν ανοίγει στις πρώτες αδύναμες ηλιαχτίδες. Περιμένει τον ήλιο να ανέβει ψηλά στον ουρανό και να αισθανθεί τα θερμά χάδια του, πριν αρχίσει να κάνει τις πρώτες διστακτικές κινήσεις. Μόνο όταν νιώσει τη  ζωογόνα ζεστασιά του να τη διαπερνά, ανοίγει σιγά-σιγά τα πεταλόμορφα σέπαλά της και ανθίζει την ομορφιά της κοιτάζοντάς τον κατάματα.

    Το άνοιγμα της ανεμώνης στον ήλιο, όπως και η άνθηση των λουλουδιών γενικά, είναι μια μεγαλειώδης έκφραση ζωής ή συμβολικού έρωτα, αλλά και μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν συχνά φυτά και λουλούδια σαν μοτίβο σε έργα τέχνης και τους έδιναν ανθρώπινη υπόσταση σε μύθους  και παραδόσεις.

    Στην αρχαία Ελλάδα, η ανεμώνη είχε σχέση με το θρύλο και τη λατρεία του Άδωνη, ενός μοναδικού σε ομορφιά νέου, του οποίου το κάλλος έγινε αιτία διαμάχης μεταξύ της Αφροδίτης και της Περσεφόνης.

    Τη φιλονικία τερμάτισε ο Δίας, ο οποίος αποφάσισε ότι ο Άδωνης θα περνούσε κάθε χρόνο τέσσερις μήνες στον Όλυμπο, τέσσερις μήνες με την Αφροδίτη και τους υπόλοιπους τέσσερις με την Περσεφόνη στον Άδη. Όταν ο Άδωνης πέθανε, πληγωμένος θανάσιμα από ένα αγριογούρουνο, η Αφροδίτη έχυσε τόσα πολλά δάκρυα όσες και οι σταγόνες αίματος που έτρεξαν από τις πληγές του Άδωνη. Από κάθε δάκρυ της Αφροδίτης φύτρωσε στο έδαφος ένα λευκό αγριοτριαντάφυλλο και από κάθε σταγόνα αίματος του Άδωνη φύτρωσε μια κόκκινη ανεμώνη.

Η ανεμώνη συμβολίζει τον πρόωρο χαμό του Άδωνη, ο οποίος ενσαρκώνει την άνοιξη και το καλοκαίρι. Η επίγεια διαμονή του συμπίπτει χρονικά μεταξύ Γενάρη και Αυγούστου, περίοδο που η γη είναι καταπράσινη από την οργιώδη βλάστηση και διάσπαρτη με λουλούδια. Προς το τέλος του καλοκαιριού, πολλά από τα ποώδη φυτά έχουν ξεραθεί από το φλογερό ήλιο, γεγονός που συμβολίζει τη φυγή του Άδωνη στον κόσμο τον αόρατο. Ο νέος κατεβαίνει στον Άδη και παραμένει εκεί το υπόλοιπο μέρος του χρόνου. Αυτή την περίοδο η γη είναι σε νάρκη. Το αίμα, όμως, του Άδωνη έχει ποτίσει το έδαφος όπου η ανεμώνη ετοιμάζεται να φυτρώσει. Με την ανεμώνη επιστρέφει στο φως και ο Άδωνης ο οποίος μαζί με την Αφροδίτη φέρνει ξανά την πολυπόθητη άνοιξη.

    Άνεμος, ανεμώνη, ανεμολούλουδο. Αρχαίο το όνομα, αρχαία και η ιδέα πως ο άνεμος κάνει αυτό το λουλούδι να ανθίζει. Τώρα, γιατί αυτό συμβαίνει μόνο με την ανεμώνη και όχι με τα χιλιάδες άλλα λουλούδια της ελληνικής χλωρίδας, αυτό μόνο ο ανεπανάληπτος νους των αρχαίων Ελλήνων θα μπορούσε να το εξηγήσει. Το σίγουρο πάντως είναι πως η ανεμώνη αρχίζει να ανθίζει στην καρδιά του χειμώνα, αν και σε ορισμένα μέρη της παραλιακής Κυνουρίας, είναι συνεπής στα ετήσια ραντεβού της με τη ζωογόνα επιστροφή του ήλιου προς το Βόρειο Ημισφαίριο, η οποία αρχίζει στις  21-22  Δεκεμβρίου.

*  Προτεινόμενη ονομασία για το χώρο του λόφου που βρίσκεται πίσω από το Κάστρο. Ενός ιστορικού χώρου, ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και κλίματος, όπου έχουν βρει καταφύγιο  δεκάδες αξιόλογα φυτά  με τα οποία έχει ασχοληθεί ο γράφων κατά διαστήματα από το 1996, δημοσιογραφώντας σε διάφορες αθηναϊκές και αρκαδικές εφημερίδες. Πρόκειται για ένα σπάνιο βιότοπο. Του αξίζει να ανακηρυχτεί  ως τέτοιος από τους αρμόδιους του Δήμου, έτσι ώστε να τύχει της ανάλογης προστασίας και να αποτελέσει καύχημα για τους ντόπιους και οικολογικό αξιοθέατο για τους επισκέπτες.