Της Έλσας Σταματοπούλου
Οι τοπικές κοινότητες είναι σημαντικές στην εποχή της παγκοσμιοποίησης παρόλο που οι περισσότερες δεν είναι πολιτικά ορατές. Σε δυσκολίες ιστορικές, κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές που για αιώνες έχουν αντιμετωπίσει, οι τοπικές κοινότητες, τα χωριά της χώρας μας, έχουν απαντήσει με την ανάπτυξη σπουδαίων πολιτισμικών γνωρισμάτων, που μεταξύ τους είναι η αντοχή, η αντίσταση και η αυτενέργεια. Τώρα που στην κρίση δοκιμάζεται η κοινωνική συνοχή και αναβαθμίζεται η σημασία του χωριού και της γης, κι ενώ το κράτος αδυνατεί να στηρίξει τις τοπικές κοινότητες με επάρκεια, το ερώτημα είναι: μπορούν οι τοπικές κοινότητες να αυτενεργήσουν, να χειραφετηθούν και να μεταλλάξουν τα πολιτισμικά αυτά χαρακτηριστικά τους σε συλλογική δράση και πρωτοβουλίες για το κοινό καλό;
Ποιός μπορεί να είναι ο θετικός αλλά και καθοδηγητικός ρόλος τους στη χώρα μας; Τί μπορούμε να μάθουμε από τις τοπικές κοινότητες για τον εαυτό μας και το ταξίδι προς το μέλλον μας;
Το Ψάρι της ορεινής Κορινθίας, με την θαυμαστή βιοποικιλότητα και το περίφημο υγιεινό μικροκλίμα, είναι παράδειγμα ζωντανού χωριού, με τους νέους να εξακολουθούν να μένουν, να παντρεύονται και να μεγαλώνουν παιδιά εδώ, απασχολούμενοι με τις καλλιέργειες, όπως της περίφημης Κορινθιακής σταφίδας και του Αγιορείτικου σταφυλιού, με την κτηνοτροφία, την μελισσοκομική, σε παραδοσιακά αλλά και σε νεώτερα επαγγέλματα. Με αγάπη για τον τόπο και την σκληρή δουλειά παίρνουν πρωτοβουλίες, ονειρεύονται και ψάχνονται: από την αξιοποίηση των εκλεκτών σταφυλιών της περιοχής για κρασί εξαιρετικής ποιότητας, την εκτροφή αλόγων, την δημιουργία λαογραφικού μουσείου, το χτίσιμο ξενώνα, αλλά και ξενοδοχείου με αίθουσα εκδηλώσεων, το χάραγμα μονοπατιών για πεζοπορίες, την ανάπτυξη πρωτοβουλιών από τις γυναίκες και πολλά-πολλά άλλα.
Τί λείπει όμως στις περισσότερες τοπικές κοινότητες της χώρας μας; Ποιό είναι το κενό, παρά την αντοχή και την αντίστασή τους και παρά την αυτενέργεια και τη δημιουργικότητα; Λείπει η συλλογικότητα, η συλλογική αυτενέργεια για το κοινό καλό.
Σε ιδιαίτερα αντίξοες περιόδους, όπως η σημερινή, πηγή έμπνευσης και δύναμης είναι η ζωντανή διατήρηση και ανάπτυξη των θετικών πολιτισμικών και πνευματικών μας αξιών, χωρίς την αναμονή από μηχανής θεών. Θετικές πολιτισμικές αξίες είναι αυτές που αυτονομούν και χειραφετούν τα άτομα και τις τοπικές κοινωνίες, ώστε με βάση τα δικά μας οράματα να προχωρούμε προς το μέλλον μας, διατηρώντας πάντα και την ανοιχτότητά μας στον κόσμο και τον ανθρωπισμό.
Η δράση μπορεί να είναι πιο εφικτή και πιο ορατή στη μικρή κλίμακα της τοπικής κοινωνίας, «το μικρό είναι και ωραίο», λέμε καμιά φορά, κι εδώ ακριβώς έγκειται και η ευκαιρία να παίξουν οι τοπικές κοινότητες ηγετικό ρόλο στις θετικές αλλαγές προς το μέλλον μας. Και οι πρωτοβουλίες ας ενθαρρύνονται από την πολιτεία, τον ιδιωτικό τομέα και όλη την κοινωνία.
* Η κα Έλσα Σταματοπούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Κέντρο Μελέτης της Φυλετικής και Εθνοτικής Καταγωγής και στο τμήμα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Columbia. Θα μιλήσει στο TEDx Academy που διοργανώνεται στις 25.09, στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς.
http://www.tedxacademy.com/tedxacademy-2012/about