Του Γ. Μπλιώνη*
Χαρακτηρίστηκε ως «τυφώνας – γίγας» και ως «ο ισχυρότερος τυφώνας από τότε που καταγράφονται στοιχεία». Σε δέκα χιλιάδες εκτιμώνται οι νεκροί, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί κατά πολύ. Τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι έχουν πληγεί στις Φιλιππίνες και δίνουν μάχη επιβίωσης. Αν και γίνονται προσπάθειες να φτάσει η ανθρωπιστική βοήθεια, τα σωστικά συνεργεία δυσκολεύονται να προσεγγίσουν τις καταστραμμένες περιοχές. Χώρες και οργανισμοί από όλο τον κόσμο ήδη στέλνουν βοήθεια.
Πολλοί ήδη αναρωτιούνται: «Έχει σχέση αυτή η καταστροφή με την κλιματική αλλαγή;». Ο Καθηγητής Will Steffen, ερευνητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας (ANU) και μέλος του Συμβουλίου Κλίματος, λέει ότι οι επιστήμονες κατανοούν το πώς ένα πιο ζεστό και πιο υγρό κλίμα έχει ήδη επίδραση σε καταιγίδες όπως του Χαϊγιάν: «Από τη στιγμή που σχηματίζονται οι κυκλώνες παίρνουν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους από τα επιφανειακά νερά του ωκεανού. Γνωρίζουμε ότι οι θερμοκρασίες των επιφανειακών νερών θερμαίνονται αρκετά σε όλο τον πλανήτη και αυτό είναι μια άμεση επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη φύση των καταιγίδων». Δεδομένα από την Εθνική Ωκεανική και Ατμοσφαιρική Διοίκηση (ΝΟΑΑ) των ΗΠΑ δείχνουν ότι οι θαλάσσιες θερμοκρασίες ήταν περίπου 0,5 με 1 βαθμό άνω του κανονικού στα νερά ανατολικά των Φιλιππίνων, όταν ο Χαϊγιάν άρχισε να σχηματίζεται. Τα νερά κρύωσαν με το πέρασμα της καταιγίδας, γεγονός που αποτελεί ισχυρή ένδειξη της απορρόφησης ενέργειας για το σχηματισμό του τυφώνα. Οι τυφώνες απαιτούν επιφανειακές θερμοκρασίες της θάλασσας τουλάχιστον 26,5 βαθμών για να σχηματιστούν.
Οι Φιλιππίνες πλήττονται συχνά από τυφώνες, αλλά τα τελευταία τρία χρόνια ήταν τόσο ισχυροί που κόστισαν πολλές ανθρώπινες ζωές. Η στάθμη της θάλασσας στις ανατολικές ακτές ανεβαίνει με έναν από τους πιο γρήγορους ρυθμούς παγκοσμίως, γεγονός που έκανε τις παράκτιες πλημμύρες του Χαϊγιάν χειρότερες και φονικότερες. Τον περασμένο Δεκέμβρη, την ώρα που ολοκληρωνόταν η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα στην Doha, 1.100 Φιλιππινέζοι έχαναν την ζωή τους από τον τυφώνα Bopha. Δακρυσμένος ο Επίτροπος Κλιματικής Αλλαγής της χώρας, Naderev Madla Saño, εκλιπαρούσε τα κράτη που είχαν υπογράψει το Πρωτόκολλο του Κιότο να δράσουν γρήγορα, πριν ένα ακόμη ακραίο καιρικό φαινόμενο σκοτώσει εκατοντάδες στη χώρα του.
Τη Δευτέρα 11 Νοεμβρίου ξεκίνησε στη Βαρσοβία ο νέος γύρος συζητήσεων του Πρωτοκόλλου του Κιότο, με τους νεκρούς ήδη να ξεπερνούν τους 10.000, πάλι στις Φιλιππίνες. Κορυφαία προτεραιότητα αποτελεί η ιδέα της δημιουργίας ενός συστήματος αποζημιώσεων των φτωχότερων κρατών για τις καταστροφές που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Οι πλούσιες χώρες που έχουν συνεισφέρει ιστορικά στην παραγωγή του μεγαλύτερου όγκου των αερίων θερμοκηπίου αναμένεται να συνεισφέρουν αναλόγως και στο λογαριασμό. Το 2001, αυτές οι χώρες είχαν υποσχεθεί να δώσουν δισεκατομμύρια δολάρια για να βοηθήσουν τις φτωχότερες χώρες, ώστε να προσαρμόσουν τις υποδομές τους στην κλιματική αλλαγή, μέσω του Green Climate Fund. Ωστόσο, αυτό το ταμείο δεν έχει μαζέψει μέχρι σήμερα καθόλου χρήματα!
Ο εκπρόσωπος των Φιλιππίνων στη διάσκεψη της Βαρσοβίας δηλώνει αποφασισμένος να «αγωνιστεί για το μέλλον της χώρας του». Όλο το Σαββατοκύριακο αγωνιούσε για την τύχη της οικογένειάς του.
Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή σπάνια πλέον αναφέρεται από κορυφαίους πολιτικούς στο Λονδίνο, την Ουάσιγκτον, το Τόκιο ή το Παρίσι. Η Αυστραλία δεν στέλνει ούτε καν έναν υφυπουργό στη Βαρσοβία. Η Πολωνία που φιλοξενεί τη διάσκεψη, θα τη χρησιμοποιήσει για να διαφημίσει τη βιομηχανία άνθρακα που διαθέτει! Εντωμεταξύ, οι επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα έχουν ξεπεράσει τα 500 δις δολάρια το χρόνο, και τα οικονομικά συμφέροντα που έχουν επενδυθεί επηρεάζουν όλο και περισσότερο τις συζητήσεις.
Σε μια κίνηση που δεν είναι καθόλου άσχετη με την αυξανόμενη απληστία για ορυκτά καύσιμα, στα τέλη του Σεπτέμβρη, η Ρωσία συνέλαβε, κρατά στη φυλακή και απήγγειλε κατηγορίες για πειρατεία και χουλιγκανισμό στους 30 ακτιβιστές του πλοίου Arctic Sunrise της Greenpeace που πραγματοποίησαν ειρηνική διαμαρτυρία κατά των εξορύξεων πετρελαίου στην Αρκτική, σε πλατφόρμα της Gazprom. Οι θεωρούμενες ως νομικά αβάσιμες και δυσανάλογες κατηγορίες επιφέρουν μέγιστη ποινή 15 και 7 χρόνων φυλάκισης αντίστοιχα.
Και στην Ελλάδα, οι συζητήσεις για την Πτολεμαϊδα 5 και για επικείμενες εξορύξεις στο Κατάκολο ή στο Κρητικό Πέλαγος, σηκώνουν ρίγη συγκίνησης για την «έξοδο από την κρίση» μέσα από επενδύσεις και «ανάπτυξη». Μερικά «προβληματάκια» ρύπανσης, μεγαλύτερης παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου και πιθανών θαλάσσιων ατυχημάτων, δεν φαίνονται ικανά να φτάσουν στις σελίδες προβληματισμού των μεγάλων εφημερίδων.
Είναι εμφανές πλέον ότι η οικονομική κρίση, αντί να στρέψει τις συζητήσεις για την παγκόσμια οικονομία σε προβληματισμούς για μια οικολογική μετάβαση, αυξάνει την απληστία και την πανικόβλητη αναζήτηση μεγαλύτερων αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων στις οικονομικές ελίτ. Το «σπιράλ θανάτου» εντείνεται, οι εντάσεις στη γεωπολιτική σκακιέρα αυξάνονται, οι ευκαιρίες για έγκαιρη αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων χάνονται. Παρόλα αυτά, τώρα είναι ο καιρός για να δυναμώσουν οι φωνές που θα καλούν σε μια οικολογική μετάβαση της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία θα είναι αλληλένδετη με μια δικαιότερη κατανομή του πλούτου και με μια συνολικότερη αντιμετώπιση της κατανομής του χρέους. Τώρα είναι ο καιρός να δυναμώσει και η φωνή των Πράσινων Κομμάτων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ώστε να αποτραπεί η κοινωνική και περιβαλλοντική οπισθοχώρηση της Ευρώπης. Οι φωνές της λογικής και της συνεννόησης πρέπει να καλύψουν την κακοφωνία του πανικού, της απληστίας και του αυταρχισμού.
* Ο Γ. Μπλιώνης είναι Διδάκτορας Βιολογίας/Οικολογίας και μέλος της Θεματικής Ομάδας για το Περιβάλλον των Οικολόγων Πράσινων