Κεραυνοί – Μέτρα προστασίας

Εισαγωγικό σημείωμα: Υπενθυμίζω, στους φίλους που κατοικούν στο Νησί και όχι μόνο, τις προφυλάξεις που πρέπει να πάρουν για τους κεραυνούς, λόγω των ατμοσφαιρικών διαταραχών που επικρατούν αυτή τη στιγμή.

Του Ευάγγελου Κούκλη*

Με αφορμή την πτώση κεραυνού κοντά στο Κάστρο και τις ζημιές που προκλήθηκαν σε ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές και μπαίνοντας πλέον σε μια εποχή έντονης αστάθειας όπου θα έχουμε φαινόμενα καταιγίδων με έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα ειδικά τις θερμές ώρες της ημέρας, καλό θα είναι να γνωρίζουμε λίγα πράγματα για τους κεραυνούς και πως μπορούμε να προφυλαχθούμε από αυτούς.

Σε όλη τη Γη πέφτουν περίπου 100 κεραυνοί το δευτερόλεπτο.

Οι ηλεκτρικές εκκενώσεις που παρατηρούνται στην ατμόσφαιρα ονομάζονται κεραυνοί. Ο κεραυνός συνοδεύεται και από άλλα φαινόμενα: Τις αστραπές και τις βροντές.

Οι κεραυνοί λοιπόν δημιουργούνται κατά τη διάρκεια των καταιγίδων. Οφείλονται στη συγκέντρωση σε διαφορετικές περιοχές θετικών και αρνητικών ηλεκτρικών φορτίων. Έτσι, δημιουργείται ηλεκτρικό πεδίο και όταν η ένταση του φτάσει σε μεγάλη τιμή, ξεσπά ο κεραυνός με διάτρηση του αέρα και δημιουργία σπινθήρα.

Κεραυνοί μπορεί να ξεσπάσουν ανάμεσα σε διαφορετικά νέφη, μέσα στο ίδιο νέφος, ανάμεσα σε ένα νέφος και στον αέρα ή από ένα νέφος προς το έδαφος.

Η διαφορά δυναμικού κατά την έκρηξη ενός κεραυνού είναι πολλά εκατομμύρια Volt και η ένταση του ρεύματος δεκάδες χιλιάδες Αμπέρ! Για να συγκρίνετε υπενθυμίζουμε ότι το ηλεκτρικό ρεύμα της ΔΕΗ έχει διαφορά δυναμικού 220 Volt και η ένταση του ρεύματος στις κατοικίες είναι μικρότερη των 50 Αμπέρ!

Το μήκος ενός κεραυνού φθάνει έως αρκετά χιλιόμετρα και έχει τεθλασμένη ή κυματοειδή μορφή.

Το πλάτος του σπινθήρα είναι μικρό και φτάνει το πολύ μερικές δεκάδες εκατοστά.

Η διάρκεια που κρατά ο κεραυνός είναι μικρότερη από ένα δευτερόλεπτο, αλλά η θερμοκρασία που αναπτύσσεται είναι 10.000 βαθμοί Κελσίου.

Πώς προσβάλλει ο κεραυνός τον άνθρωπο

Ο κεραυνός μπορεί να μπει στο σώμα μας από διάφορα σημεία όπως το στόμα ή τα αυτιά. Θα φτάσει στη γη αφού διαπεράσει το νευρικό μας σύστημα με αποτέλεσμα την ανακοπή της λειτουργίας της καρδιάς.

Στα σημεία εισόδου και εξόδου μπορεί να εμφανιστούν εγκαύματα, όπως και σε σημεία που βρίσκονται σε άμεση επαφή με διάφορα μεταλλικά αντικείμενα (κέρματα, κλειδιά κ.ά.).

Ο κεραυνός είναι επικίνδυνος ακόμα και όταν δεν μας χτυπήσει άμεσα, αλλά απλώς πέσει κάπου κοντά μας.

Πώς προσβάλλει ο κεραυνός ένα σπίτι

Με πολλούς πιθανούς τρόπους:

Εισέρχεται μέσω της τηλεφωνικής γραμμής και καταστρέφει, τηλέφωνα, φαξ, modem / router, υπολογιστές και ότι άλλο συνδέεται σε αυτή. Συχνά δε, κάνει ηλεκτροσόκ σε χειριστές ενσύρματων τηλεφώνων, κάποιες φορές με μοιραία αποτελέσματα.

Εισέρχεται μέσω των γραμμών της ΔΕΗ καταστρέφοντας πολλές ηλεκτρικές συσκευές, το ίδιο το ρολόι της ΔΕΗ, καλωδιώσεις, ασφάλειες κλπ.

Αν βρει ένα τρόπο να γειώσει ένα μέρος του στα υδραυλικά του σπιτιού (ή στον ηλεκτρικό θερμοσίφωνα) μπορεί εύκολα να σκοτώσει κάποιον που κάνει εκείνη τη στιγμή μπάνιο – συμβαίνει αρκετά συχνά!

Χτυπάει κάποιο μεταλλικό αντικείμενο εξωτερικά του κτιρίου και περνάει στα ενδότερα, μέχρι να γειωθεί στον μεταλλικό σκελετό του.

Για όλους αυτούς τους λόγους

  • Αποφεύγετε επαφή με βρύσες και δεν κάνετε μπάνιο κατά τη διάρκεια της καταιγίδας.
  • Όσο βλέπετε αστραπές δεν βγαίνετε στο μπαλκόνι και σε καμία περίπτωση δεν ακουμπάτε τα κάγκελα του ή τα μεταλλικά λούκια για το νερό της βροχής. Επίσης αποφεύγετε να ακουμπάτε παράθυρα ή μπαλκονόπορτες.
  • Δεν χρησιμοποιείτε το σταθερό τηλέφωνο, αλλά προτιμάτε το κινητό ή το ασύρματο που είναι ακίνδυνα.
  • Δεν μεταχειρίζεστε ηλεκτρικές συσκευές.
  • Σβήνετε την τηλεόραση (βγάζετε και την πρίζα και την κεραία).
  • Τοποθετείτε (φτηνά έστω) προστατευτικά τάσης στης πρίζες που τροφοδοτούν υπολογιστές, τηλεοράσεις και όλες τις ακριβές ηλεκτρικές συσκευές. Αρκετά πολύπριζα διαθέτουν προστατευτικό τάσης και για τηλεφωνικές γραμμές
  • Τοποθετείστε αντικεραυνικό σύστημα στον ηλεκτρικό πίνακα.

Γενικά

  • Πρέπει να απαλλαγείτε από μεταλλικά αντικείμενα που ενδεχομένως έχετε πάνω σας και να τα τοποθετήσετε σε απόσταση τουλάχιστον 100 μέτρων.
  • Το αυτοκίνητο σας προστατεύει από τους κεραυνούς, αρκεί να έχετε κλειστές τις πόρτες και τα παράθυρα και να μην ακουμπάτε σε μεταλλικά μέρη
  • Εάν έχετε ποδήλατο, απομακρυνθείτε από αυτό.

Αν είστε στο ύπαιθρο

Επειδή δεν είναι πάντα δυνατόν να επιλεγεί η τοποθεσία που θα προσφέρει την καλύτερη προστασία  ακολουθήστε τις παρακάτω οδηγίες αν έχετε τη δυνατότητα επιλογής τοποθεσίας προφύλαξης:

  • Βρείτε μία χαμηλωμένη περιοχή – αποφύγετε κορυφές και ψηλά μέρη
  • Βρείτε ένα πυκνό δάσος – αποφύγετε μεμονωμένα δέντρα
  • Βρείτε ένα κτίριο, σκηνή ή άλλο καταφύγιο σε χαμηλή περιοχή – αποφύγετε απροστάτευτα από κεραυνό κτίρια και καταφύγια σε υψηλές περιοχές

Αν είστε στο ύπαιθρο κατά την διάρκεια καταιγίδας και δεν υπάρχει δυνατότητα μετάβασής σας σε κάποιο προστατευτικό χώρο, παρόμοιο με αυτούς που αναφέρονται παραπάνω:

  • Γονατίστε και σκύψτε μπροστά, ακουμπώντας τα χέρια σας στα γόνατά σας
  • Μην ξαπλώσετε ή μην ακουμπήσετε τα χέρια σας στο έδαφος
  • Μην κρατάτε ομπρέλα
  • Απενεργοποιήστε το κινητό σας
  • Μην στέκεστε όρθιοι
  • Το ρεύμα του κεραυνού δεν μπαίνει αμέσως στο έδαφος αλλά αιωρείται στην επιφάνεια. Γι αυτό πρέπει τα βήματά σας να είναι μικρά και αργά.

Αντικεραυνική προστασία και εγκατασταση αλεξικεραυνου

  • Το αλεξικέραυνο παρέχει μια ελεγχόμενη δίοδο, μέσα από την οποία θα περάσει ο κεραυνός.
  • Αλλιώς, χωρίς αλεξικέραυνο, θα έβρισκε την ευκολότερη (με τη μικρότερη αντίσταση) και ενδεχομένως και τη συντομότερη οδό που θα μπορούσε να είναι το σπίτι μας, μια κεραία ή κολώνα, ένα δέντρο ή ακόμη και το σώμα ενός ανθρώπου.

Το αλεξικέραυνο λοιπόν είναι κατά ένα τρόπο ένας αγωγός του ηλεκτρισμού με την μια άκρη ψηλά και την άλλη άκρη συνδεδεμένη στην γη.

Το αλεξικέραυνο μπορεί να προστατεύσει μια περιοχή η οποία ευρίσκεται μέσα σε ένα κώνο του οποίου η ακτίνα της βάσης είναι ίση με το ύψος του.

Η πιο απλή μορφή αλεξικέραυνου είναι το αλεξικέραυνο Franklin το οποίο αποτελείται από μία ακίδα στο άνω σημείο και συνδέεται με τη γη.  Αυτό το αλεξικέραυνο  μπορεί να προστατεύσει και πάλι όχι σε απόλυτο βαθμό, ένα μικρό σχετικά σπίτι.

Όταν τα κτίρια έχουν μεγάλη επιφάνεια πιο αποτελεσματικό θεωρείται το αλεξικέραυνο τύπου κλωβού Faraday.  Αυτό αποτελείται από πλέγμα μεταλλικών αγωγών που τοποθετούνται πάνω στην οροφή του κτιρίου.   Στα μεγάλα κτίρια τοποθετούνται πολλές ακίδες.

Οι ακίδες  συνδέονται με αγωγό χαλκού με όσο το δυνατόν καλύτερη γείωση.  Για κάθε κτίριο απαιτούνται δύο τουλάχιστον αγωγοί καθόδου. Αν το κτίριο έχει πλάτος μεγαλύτερο από 12 μέτρα τότε χρειάζεται 4 αγωγοί.

Μία καλή γείωση αλεξικέραυνου επιτυγχάνεται μέσω ενός μεταλλικού στοιχείου μεγάλης επιφάνειας, που τοποθετείται βαθιά μέσα στο έδαφος.

*Ο Ευάγγελος Κούκλης είναι Φυσικός

Πηγές:

http://iqelectric.com/

http://www.meteoclub.gr/themata/egkyklopaideia/1268-keravnoi-aleksikeravna