ΞΕΝΟΦΩΝ Α. ΜΠΡΟΥΝΤΖAΚΗΣ
Μια παλιά ιστορία εκατό χρόνων φαίνεται να επανέρχεται ξανά στο παρασκήνιο των εξελίξεων και σχετίζεται με τα σημερινά γεγονότα τόσο στη Συρία όσο και στην ευρύτερη περιοχή. Είναι πλέον γνωστό σε όλους ότι ο Ερντογάν, του οποίου έτσι κι αλλιώς έχει… «ψηλώσει ο νους», στοχεύει στο να πάρει τη θέση του Κεμάλ στην τουρκική ιστορία. Ο αναθεωρητικός νέο-οθωμανισμός του στηρίζεται και έχει ως σημεία αναφοράς διάφορες περιόδους της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ποια είναι αυτή η ιστορία που σήμερα, ύστερα από 100 χρόνια, επαναλαμβάνεται στην περιοχή με πρωταγωνιστές την Τουρκία και τη Δύση; Πρόκειται για τη συνθήκη της Δαμασκού το 1916, όταν οι Οθωμανοί έχασαν τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Τότε τους έδιωξαν οι ίδιες πετρελαϊκές εταιρίες που διεξάγουν και σήμερα έρευνες στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα να ξεσηκώσουν την οργή των Τούρκων. Πρόκειται για τις πετρελαϊκές εταιρείες BP, Total και Shell, που υπέγραψαν τότε μέσω των κρατών που εκπροσωπούσαν τη συμφωνία Sykes-Picot. Όπως τότε, έτσι και σήμερα, καθώς φαίνεται, οι ενεργειακές εξελίξεις θα καθορίσουν τις γεωπολιτικές.
Η συμφωνία αυτή πήρε το όνομά της από τα επίθετα δυο αξιωματικών, του Βρετανού συνταγματάρχη Μαρκ Σάικς και του Γάλλου συνταγματάρχη Φρανσουά Ζορζ-Πικό. Τότε η Βρετανία και η Γαλλία μοίρασαν σε σφαίρες επιρροής πολλές από τις αραβικές επαρχίες της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η συμφωνία αυτή, που υπεγράφη στις 16 Μαΐου 1916, υπό καθεστώς άκρας μυστικότητας, ανάμεσα στο Λονδίνο και το Παρίσι, έθεσε τις βάσεις για την έναρξη μίας διαδικασίας που, τελικά, οδήγησε στη χάραξη των συνόρων που ισχύουν έναν αιώνα μετά στη Μέση Ανατολή. Λίγο αργότερα, σε αυτήν θα προσχωρήσουν η Ρωσία και η Ιταλία.
Συγκεκριμένα, η συμφωνία αυτή προέβλεπε μετά το πέρας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ότι η Ρωσία θα αποκτούσε την επαρχία του Ερζερούμ, του Βαν, της Τραπεζούντας και του Μπιλίς, η Γαλλία τον Λίβανο, τα παράλια της Συρίας, τα Άδανα, την Κιλικία, το Γκαζίαντεπ, την Ούρφα, το Μαρντίν, το Ντιγιάρμπακιρ και τη Μοσούλη, η Μεγάλη Βρετανία τη νότια Μεσοποταμία με τη Βαγδάτη και τα λιμάνια της Χάιφας και της Άκρας (σημερινό Ισραήλ). Τέλος, η Παλαιστίνη θα τίθετο υπό διεθνές καθεστώς. Επίσης, προέβλεπε ότι στις περιοχές που θα ήταν στη βρετανική και στη γαλλική σφαίρα επιρροής, θα σχηματιζόταν μια συνομοσπονδία αραβικών κρατών ή ένα ανεξάρτητο αραβικό κράτος.
Τη μυστική αυτή συμφωνία θα φέρει στο φως η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων, δημοσιεύοντάς τη, στις 23 Νοεμβρίου του 1917, στις εφημερίδες «Izvestia» και «Pravda». Τρεις μέρες αργότερα, η συμφωνία αναδημοσιεύεται στη βρετανική εφημερίδα «Guardian». Η συμφωνία αυτή θα θεωρηθεί από τους Άραβες σύμβολο της αποικιοκρατικής εξαπάτησης και θα εξοργίσει τον περίφημο Λόρενς της Αραβίας, που επιφορτίσθηκε με την οργάνωση της αραβικής εξέγερσης τον Ιούνιο 1916.
Γενικότερα, εκτιμάται ότι η εν λόγω συμφωνία σχεδιάστηκε πρόχειρα και είχε αρκετά προβλήματα. Σε γενικές γραμμές, η σημερινή νότια Τουρκία παραχωρείτο στον έλεγχο των Γάλλων ενώ Ιράκ, Ιορδανία και ένα κομμάτι του Ιράν στη βρετανική επιρροή. Ένα από τα προβληματικά σημεία της συμφωνίας ήταν ότι δεν έλαβαν, για παράδειγμα, υπόψη τους τα 30 εκατομμύρια Κούρδων της ευρύτερης περιοχής, με συνέπεια το Κουρδικό να αποτελεί μέχρι σήμερα μια ανοικτή πληγή καθώς οι Κούρδοι είναι διασκορπισμένοι στην Τουρκία, τη Συρία, το Ιράν και το Ιράκ. Η διαρκής αστάθεια αυτών των περιοχών, όπως υποστηρίζουν αρκετοί, σχετίζεται με το γεγονός ότι τότε αγνοηθήκαν οι φυλετικές και εθνοτικές μειονότητες της ευρύτερης περιοχής και επιχειρήθηκε να ομογενοποιηθούν, βλακωδώς βέβαια, άνθρωποι διαφορετικών εθνικοτήτων κάτω από τη «σκέπη» ενός ενιαίου κράτους. Οι συνέπειες αυτής της απερισκεψίας εκδηλώθηκαν με την «Αραβική Άνοιξη» και την πτώση των δικτατοριών στις χώρες αυτές, ενώ σήμερα, έναν αιώνα μετά, αμφισβητείται έντονα το γεωπολιτικό status quo μαζί με την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας και του Ιράκ.
Στον απόηχο αυτής της συμφωνίας των εκατό και πλέον χρόνων, στην ίδια περιοχή, με πάνω – κάτω το ίδιο σκηνικό, δρομολογείται μια σειρά εξελίξεων.
Πηγή: topontiki.gr