Βιογραφικό Σημείωμα

ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ (1904 – 1973)

Ο Ηλίας Βενέζης, 4 Μαρτίου 1904 – 3 Αυγούστου 1973, (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Ηλία Μέλλου) γεννήθηκε στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας, γιος του Μιχαήλ Δ. Μέλλου και της Βασιλικής Γιαννακού Μπιμπέλα. Είχε έξι αδέρφια. Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο πατέρας του και μια αδερφή του αποκλείστηκαν στη Μικρά Ασία και η υπόλοιπη οικογένεια κατέφυγε στη Μυτιλήνη, όπου ο συγγραφέας γράφτηκε στο Γυμνάσιο. Το 1919 επέστρεψαν όλοι στο Αϊβαλί (είχε προηγηθεί η αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία), εκτός από την Άρτεμη, κόρη της οικογένειας, που πέθανε από επιδημία ισπανικής γρίππης στη Μυτιλήνη. Το 1922 ο Βενέζης, που μόλις είχε τελειώσει το γυμνάσιο στη γενέτειρά του, αιχμαλωτίστηκε από τους τούρκους και υπηρέτησε στα τάγματα εργασίας στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας για δεκατέσσερις μήνες. Αφέθηκε ελεύθερος το 1923 και επέστρεψε στη Λέσβο για να βρει την οικογένειά του. Εκεί εργάστηκε αρχικά στο Πλωμάρι ως υπάλληλος της Διευθύνσεως Κτημάτων εξ Ανταλλαγής του Υπουργείου Γεωργίας και στη συνέχεια ως υπάλληλος στις τράπεζες Εθνική και Ελλάδος. Μετά από μετάθεσή του στο υποκατάστημα της Τράπεζας Ελλάδος στην Αθήνα, εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα, όπου εργάστηκε ως το 1957. Το 1938 παντρεύτηκε την Σταυρίτσα Μολυβιάτη με καταγωγή από το Αϊβαλί, με την οποία απέκτησε μια κόρη, την Άννα. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συνελήφθη από τα S.S. και κλείστηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Απελευθερώθηκε εικοσιτρείς μέρες αργότερα μετά από εκκλήσεις του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού και άλλων προσωπικοτήτων της εποχής. Πέθανε στην Αθήνα μετά από πολύχρονη και επώδυνη ασθένεια. Γραμματέας και διευθύνων σύμβουλος του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου (1950-1952) και διοικητικός διευθυντής και πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής του (1964-1967), ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1950), συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (1954-1966), πρόεδρος του κινηματογραφικού φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (1963-1966) και αντιπρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (1966-1970), ο Ηλίας Βενέζης εκλέχτηκε επίσης μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1957), θέση από την οποία ανέπτυξε έντονη πολιτιστική δραστηριότητα. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1921 με δημοσιεύσεις διηγημάτων στο περιοδικό της Κωνσταντινούπολης Ο Λόγος. Το 1927 βραβεύτηκε από το περιοδικό Νέα Εστία για το διήγημά του Ο θάνατος και αργότερα δημοσίευσε σε συνέχειες την πρώτη μορφή του εμπνευσμένου από την εμπειρία του στα τάγματα της Ανατολής έργου του Το νούμερο 31328, που εκδόθηκε το 1931. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα Γαλήνη, Αιολική γη, Έξοδος και Ωκεανός, που κινούνται όλα, όπως και το πρώτο του στα πλαίσια του ντοκουμέντου, με σαφείς επιδράσεις από την ανθρωπιστική ιδεολογία του συγγραφέα. Ολοκλήρωσε επίσης διηγήματα, ιστορικές μελέτες, οδοιπορικά και το θεατρικό έργο Μπλοκ C, που πρωτοπαραστάθηκε το 1945 από το θίασο του Πέλου Κατσέλη. Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Το 1949 μετά από πρόσκληση του State Department περιόδευσε στις Η.Π.Α., όπου πραγματοποίησε διαλέξεις και συνεντεύξεις. Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών (1940 για τη Γαλήνη). 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ηλία Βενέζη βλ. Αθανασόπουλος Βαγγέλης, «Χρονολόγιο Ηλία Βενέζη (1904-1973)», Διαβάζω337, 8/6/1994, σ.38-44, Αργυρίου Αλεξ., «Βενέζης Ηλίας», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό2. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1984, Γιαλουράκης Μανώλης, «Βενέζης Ηλίας», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας3. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Στεργιόπουλος Κώστας, «Ηλίας Βενέζης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία• Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Β΄, σ.334-376. Αθήνα, Σοκόλης, 1992.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Αγγελόγλου Άλκης, «Ξαναδιαβάζοντας το Αιγαίο του κ. Ηλία Βενέζη», Ελληνική ΔημιουργίαΑ΄, 1η/6/1948, αρ.8, σ.559-560.
• Άγρας Τέλλος, «Ένα μεταπολεμικό βιβλίο», Ρυθμός8, (Πειραιάς), 5/1933, σ. 241.
• Αργυρίου Αλεξ., «Βενέζης Ηλίας», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό2. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1984.
• Γιαλουράκης Μανώλης, «Βενέζης Ηλίας», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας3. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Δασκαλόπουλος Δημήτρης, «Βενέζης Ηλίας», Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα14.
• Ζώρας Γεράσιμος Γ., Η βραδυά «Η.Βενέζη» στον Φ.Σ. «Παρνασσός» (τα πριν και τα μετά). Αθήνα, ανάτυπο από τον Παρνασσό, 1986.
• Ηλία Ελένη Α., «Οι έλληνες και οι τούρκοι στο έργο του Ηλία Βενέζη», Νέα Εστία141, ετ.ΟΑ΄, 15/5/1997, αρ.1677, σ.771-775.
• Ιακωβίδου Λιλή, Βενέζης – Καστανάκης· Δοκίμια ζωής και τέχνης. Αθήνα, Διογένης, 1976.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Ηλίας Βενέζης», Φυσιογνωμίες· Τόμος δεύτερος, σ.478-484. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Ηλίας Βενέζης», Πεζογράφοι και πεζογραφήματα της γενιάς του ’30, σ.128-138. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.
• Λαπαθιώτης Ναπολέων, «Ηλία Βενέζη: Γαλήνη», Νέα Εστία27, ετ.ΙΔ΄, 1η/2/1940, αρ.315, σ.183-185.
• Μητσάκης Κάρολος, «Ηλίας Βενέζης», Νεοελληνική πεζογραφία· Η γενιά του ’30, σ.33-35. Αθήνα, Ελληνική Παιδεία, 1977.
• Σαχίνης Απόστολος, «Ηλία Βενέζη: Αιολική γη – 1943, Άνεμοι – 1944», Η πεζογραφία της κατοχής, σ.116-126. Αθήνα, Ίκαρος, 1948.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Ηλίας Βενέζης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία• Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Β΄, σ.334-376. Αθήνα, Σοκόλης, 1992.
• Χατζίνης Γιάννης, «Ηλία Βενέζη: Αιολική γη», Νέα Εστία36, ετ.ΙΗ΄, 15/9-1η/11/1944αρ.415-418, σ.859-861.
• Χατζίνης Γιάννης, «Ηλία Βενέζη: Φθινόπωρο στην Ιταλία», Νέα Εστία47, ετ.ΚΔ΄, 1η/5/1950, αρ.548, σ.619-620.
• Χατζίνης Γιάννης, «Ηλία Βενέζη: Έξοδος», Νέα Εστία49, ετ.ΚΕ΄, 15/1/1951, αρ.565, σ.132-133.
• Χατζίνης Γιάννης, «Ηλία Βενέζη: Αρχιπέλαγος», Νέα Εστία86, ετ.ΜΓ΄, 1η/12/1969, αρ.1018, σ.1733-1735.
Αφιερώματα
• Τα τριάντα χρόνια στα γράμματα του Ηλία Βενέζη· Πανηγυρικό. Μυτιλήνη, έκδοση Ε.Φ.Ο. Το Μπουρίνι, [1959].
• Αγγλοελληνική ΕπιθεώρησηΕ΄, 7-8/1951, αρ.6, σ.209.
• Αιολικά Γράμματα12, ετ.Β΄, 11-12/1972.
• Αιολικά Γράμματα16, ετ.Γ΄, 8-9/1973.
• Διαβάζω337, 8/6/1994, σ.37-78.
• Νέα Εστία96, ετ.ΜΗ΄, Χριστούγεννα 1974, αρ.1139.
• Τετράδια Ευθύνης6.