Στις 12 Νοεμβρίου 1923, φεύγει από τη ζωή, ο Ερνστ Τσίλλερ (Ernst Moritz Theodor Ziller, στην Αθήνα, γεννήθηκε στις 22 Ιουνίου 1837 στο Oberlössnitz/Ράντεμβοϊλ, ήταν Σάξωνας αρχιτέκτονας που απέκτησε αργότερα την ελληνική υπηκοότητα. Προς το τέλος του 19ου αιώνα ήταν διάσημος αρχιτέκτονας στην Αθήνα, όπου σχεδίασε πάνω από 900 κτήρια.
Με το έργο του σημάδεψε την αρχιτεκτονική της Αθήνας. Προεδρικό Μέγαρο, Εθνικό Θέατρο, «Ιλίου Μέλαθρον», μέγαρο Μελά, Σταθάτου, Πεσμαζόγλου… αλλά και το Δημαρχείο της Ερμούπολης, το θέατρο Απόλλων στην Πάτρα, … είναι μερικά από τα αρχιτεκτονικά στολίδια που δημιούργησε στη χώρα μας. Ο λόγος για τον «ποιητή της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής», τον Σάξονα Ερνέστο Τσίλερ (1837-1923), στον οποίο ήταν αφιερωμένη η μεγάλη έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη (Βασ. Κωνσταντίνου 50). Για πρώτη φορά παρουσιάσθηκε ολόκληρο το Αρχείο Τσίλερ – περίπου 430 σχέδια – που είχε αγοραστεί από την Εθνική Πινακοθήκη το 1961 επί διευθύνσεως Μαρίνου Καλλιγά, αντί 20.000 δρχ. Μέρος αυτού του υλικού παρουσιάστηκε το 1973 από τον τότε διευθυντή του Ιδρύματος, Δημήτρη Παπαστάμο.
Στην έκθεση, εκτός από το σύνολο των σχεδίων, εγγράφων, επιστολών, τεκμηρίων και φωτογραφιών από το αρχείο Τσίλερ της Πινακοθήκης, παρουσιάσθηκαν επίσης σχέδια που ανήκουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Μέσα από αυτά, αποκαλύπτεται η σύνδεση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς τεσσάρων χωρών: της Γερμανίας (πατρίδας του Τσίλερ), της Δανίας (πατρίδας του δασκάλου του, Θεόφιλου Χάνσεν), της Αυστρίας (τόπου δράσης του δασκάλου του) και της Ελλάδας, όπου έδρασε, δημιούργησε και πέθανε ο Ερνέστος Τσίλερ, ο οποίος έκανε την Ελλάδα δεύτερη πατρίδα του.
Ο Γερμανός αρχιτέκτονας, ζωγράφος και λάτρης της αρχαιότητας, ήρθε στην Αθήνα σε ηλικία 24 ετών, με προτροπή του μεγάλου Δανού αρχιτέκτονα και δασκάλου του Θεόφιλου Χάνσεν, ως επόπτης για το χτίσιμο της Σιναίας Ακαδημίας. Ήταν το πρώτο μεγάλο δημόσιο αρχιτεκτονικό έργο των Αθηνών κτισμένο αποκλειστικά από Πεντελικό μάρμαρο και λειτουργούσε ως «μεταγραφή» του Ερεχθείου της Ακρόπολης. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1890. Παράλληλα, ο Τσίλερ ανακαλύπτει τις ελληνικές αρχαιότητες: κάνει ανασκαφές και αποτυπώνει το Θέατρο του Διονύσου στη νότια πλευρά της Ακρόπολης. Μελετά την αρχιτεκτονική δομή του Παρθενώνα, σχεδιάζει τα λείψανα των αετωμάτων και είναι ανάμεσα στους πρώτους που καταγράφει την πολυχρωμία στα αγάλματα και στα αρχιτεκτονικά μέλη του Θησείου, του Ερεχθείου, του ναού της Αφαίας στην Αίγινα κ.ά. Όλα αυτά τα μεταφέρει ως διακοσμητικά στοιχεία στις κατοικίες του, εξελληνίζοντας την αρχιτεκτονική του και διαμορφώνοντας ένα «πλουραλιστικό – εκλεκτικιστικό ύφος, στο πλαίσιο του κλασικισμού», σύμφωνα με τη διευθύντρια της Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Το ύφος του, το οποίο εμπνέεται από την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο, την Αναγέννηση, αλλά και από βορειοευρωπαϊκά στοιχεία, μπορεί να χαρακτηριστεί εκλεκτικό στο πλαίσιο του νεοκλασικισμού.
Στα πρώτα του έργα συγκαταλέγονται τα θέατρα: το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών (στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης, το οποίο γκρέμισε ο τραπεζίτης και δήμαρχος Αθήνας Κοτζιάς, το 1940), το Βασιλικό (Εθνικό Θέατρο), το Θέατρο Πατρών, το Θέατρο Ζακύνθου (καταστράφηκε από τους σεισμούς). Επέβλεψε στην εκτέλεση των έργων του Χάνσεν στο Ζάππειο, της Εθνικής Βιβλιοθήκης και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Εκανε προτάσεις για τη δημιουργία ενός πάρκου αναψυχής στον Λυκαβηττό (η δενδροφύτευσή του οφείλεται στον Τσίλερ). Είναι ο αρχιτέκτονας του σημερινού Προεδρικού Μεγάρου, και πολλών ιδιωτικών μεγάρων: όπως το «Ιλίου Μέλαθρον» για τον Ερρίκο Σλήμαν (Νομισματικό Μουσείο), τα Μέγαρα Μελά, Σταθάτου, Δεληγιώργη (πρώην Ταινιοθήκη), Καλλιγά, Ψύχα, Πεσμαζόγλου. Έκτισε επίσης το Γερμανικό και το Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και στον Πειραιά τη συνοικία Τσίλερ, τα ξενοδοχεία «Μπάγκειον» και «Αλέξανδρος» στην Ομόνοια, εκκλησίες σε Μαρκόπουλο, Αίγιο, Βέλο Κορινθίας, Βίλια Αττικής, Άγιο Αθανάσιο Πύργου, Άγιο Λουκά Πατησίων, Αγία Τριάδα οδού Πειραιώς, κατοικίες στην Κηφισιά, αγορές και σχολεία σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Ο αριθμός των έργων του ξεπερνά τα 500.
Πολλά από τα ιδιωτικά κτίρια, κατεδαφισμένα σήμερα ύστερα από τη λαίλαπα της αντιπαροχής του ’60, αναγνωρίζονται σε πίνακες του Γιάννη Τσαρούχη εκείνης της εποχής. Εκτός από άριστος αρχιτέκτονας και σχεδιαστής, ο Ε. Τσίλερ υπήρξε και σπουδαίος μηχανικός και κατασκευαστής, αφού ήταν ο πρώτος που μεταχειρίστηκε τη σιδηροδοκό και τα σιδερένια υποστυλώματα στην οικοδομή. Ασχολήθηκε επίσης, με την αντισεισμικότητα των κτιρίων και χρησιμοποίησε τεχνητό εξαερισμό και κεντρική θέρμανση, αλλά και ρολά στα παράθυρα.
Ο Ε. Τσίλερ πέθανε πάμφτωχος μετά την απόλυσή του από το Πολυτεχνείο το 1883, επειδή αρνήθηκε να συγκαλύψει οικονομικές ατασθαλίες κατά την ανέγερση του Ζαππείου.
Την έκθεση επιμελήθηκε η Μαριλένα Κασιμάτη και η αρχιτεκτονική μελέτη είναι του Βασίλη Κολώνα.
Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ
Πηγή: www2.rizospastis.gr