Χάρτης Πελοποννήσου από τον Leake
Ο William Martin Leake ήταν Άγγλος περιηγητής, ο οποίος ταξίδεψε στην Ελλάδα στις αρχές του 1800 και κατέγραψε τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις, αργότερα (1830) τις εξέδωσε και σε βιβλίο. Από το συγγραφικό του έργο «Travels in the Morea» και από τον δεύτερο τόμο, παίρνουμε το απόσπασμα, που βλέπετε εδώ , και αφορά το τόπο μας.
Προς διευκόλυνση του αναγνώστη παραθέτουμε τμήμα του σε ελεύθερη μετάφραση:
«..Στις 9.35 φτάνουμε στο φρύδι του γκρεμού πάνω από την ακραία1 γωνιά της παραλίας του κόλπου του Άστρους, και στις 9.40 κατεβαίνουμε στην πεδιάδα. Όλη η Ανιγραία2 είναι ένας κακοτράχαλος δρόμος και ο ρυθμός μας ήταν αργός. Εκτός από τα λίγα σημεία που έχουν αναφερθεί, η θάλασσα συνορεύει με βράχια κάθετα. Οι πλαγιές του βουνού καλύπτονται κυρίως με σκίνα και αγριελιές, κατά διαστήματα υπάρχουν, αυτή την εποχή, βοσκότοποι για τα πολυάριθμα κοπάδια προβάτων και αιγών. Κατεβήκαμε στην πεδιάδα, η οποία δεν είναι πυκνοφυτεμένη με ελιές και άλλα δέντρα, όπως την εποχή του Παυσανία, αφήνουμε στα δεξιά το δρόμο που οδηγεί στα Αγιαννίτικα3 καλύβια, και συνεχίζουμε προς τη θάλασσα, στην παραλία και σε μικρή απόσταση από το Άστρος, στις 9.50 διασχίσαμε μικρό ρέμα4 που προέρχεται από ορισμένες λίμνες στους πρόποδες του βουνού Ζάβιτσα. Αυτό το βουνό εκτείνεται από την πεδιάδα του Άστρους κατά μήκος της ακτής μέχρι το Κιβέρι, το πέρασμα από την Ανιγραία προς την πεδιάδα του Άστρους είναι πολύ πιο απότομο. Στο 10.28 φτάσαμε στο Άστρος. Με αυτήν την ονομασία ονομάζεται όλος ο κόλπος και η πεδιάδα, το όνομα ανήκει ειδικά στην Σκάλα5 που βρίσκεται στη νότια πλευρά από την βραχώδη χερσόνησο6, η οποία είναι εμφανής από το Άργος και το Ανάπλι, η πεδιάδα εκτείνεται από τη θάλασσα σε μήκος 4 μιλίων. Στην Σκάλα5 υπάρχει μια δεξαμενή7, ένα χάνι8, ένας πύργος9 που κατοικείται από τον Τελώνη, και δύο ή τρία μαγαζιά. Οι τελωνειακές αποθήκες ζωοτροφών ανήκουν σε εργοστάσιο του Ναυπλίου, ο ιδιοκτήτης τους έχει πληρώσει για αυτές 90 πουγκιά για ένα χρόνο.
Στον κάμπο υπάρχουν καλύβια10, που ανήκουν στα χωριά, Άγιος Ιωάννης, Μελιγού, Κορακοβούνι και Πραστός, και βρίσκονται κοντά στα βουνά προς τα δυτικά και νότια. Τα καλύβια αυτά είναι σαν χωριά, εδώ οι κάτοικοι των χωριών στα οποία ανήκουν κατοικούν το χειμώνα, και εδώ έχει το καλύτερο κλίμα από όλη τη πεδιάδα, γύρω από τα καλύβια υπάρχει εύφορο έδαφος, που καλλιεργείται με καλαμπόκι και ελιές. Στα βόρεια του ακρωτηρίου του Άστρους, η παραλία εκτείνεται σε ευθεία γραμμή σχεδόν, δυτικά και ανατολικά. Προς νότο η κατεύθυνση είναι ΝΝΔ για κάποια απόσταση, μετά την οποία γυρίζει προς τα ανατολικά. Τα πλοία σπάνια αγκυροβολούν στον βόρειο κόλπο11, στο νότιο12 είναι πάρα πολύ εκτεθειμένα σε νοτιοανατολικές θύελλες, εκτός από το καλοκαίρι, όπου φορτώνουν σιτηρά, λάδι, και βελανίδια από όλη την ευρύτερη περιοχή. Όταν τα πλοία απειλούνται από θύελλα, μετακινούνται στο Τολό.
Η νοτιοδυτική κατεύθυνση της ακτής, στο νότιο κόλπο, προσεγγίζει, το εσωτερικό μέρος της τα βουνά, από τα οποία χωρίζεται με μία μεγάλη ελώδη λίμνη που ονομάζεται Μουστός, τα νερά της οποίας εκβάλλονται στη θάλασσα από ένα μικρό ρυάκι..»
Πηγή: “Travels in the Morea with a map and plans” by William Martin Leake.
1 Παλιόχανο.
2 Ανιγραία, κατά τον Παυσανία είναι η σημερινή οδός που άγει στο Άργος.
3 Σημερινό Άστρος.
4 Το ρυάκι του Μπαταρόλα.
5 Το λιμάνι του Παραλίου Άστρους, η Παλιά προβλήτα.
6 Το Νησί του Παραλίου Άστρους.
7 Η Παλιόστερνα.
8 Πιθανότατα το καφέ του Διονύση Σελίμου.
9 Τα υπολείμματα του ενετικού κάστρου, που στη θέση τους κτίστηκε το σημερινό κάστρο του Παραλίου Άστρους.
10 Τα σημερινά, κατά σειράν: Άστρος, Χειμερινή Μελιγού, Κορακοβούνι και Χειμερινός συνοικισμός Πραστού (δίπλα και μαζί με τον Άγιο Ανδρέα).
11 Ατσίγγανος.
12 Σημερινή λιμενολεκάνη του Παραλίου Άστρους.