1836 (1), έδρα της επαρχίας Κυνουρίας το (Παράλιο) Άστρος, κλπ

1.- Eισαγωγή:

Τα πρώτα χρόνια του Όθωνα στην Ελλάδα, έγινε σημαντική προσπάθεια από την αντιβασιλεία1 για να τεθούν οι βάσεις λειτουργίας ενός σύγχρονου για την εποχή Κράτους. Οι συνεργάτες του ανήλικου την εποχή εκείνη Όθωνα συνιστούσαν μία από τις πλέον εξελιγμένες και εμφορούμενες από τις νέες ιδέες ομάδες (σε επίπεδο Ευρωπαϊκό). Επρόκειτο για ανθρώπους μορφωμένους και «τέκνα» της επιρροής του Γαλλικού Διαφωτισμού (σημειωτέον ότι την εποχή εκείνη κυριαρχούσαν στην Ευρώπη, τα Γαλλικά πρότυπα οργάνωσης και διοίκησης του Κράτους- ότι πιο σύγχρονο για την εποχή). Κατά το έτος 1836 λοιπόν (3 χρόνια μετά την άφιξη του Όθωνα) η παραγωγή διαταγμάτων είναι ιδιαιτέρως πλούσια (μεγάλος αριθμός) και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα από πλευράς θεμάτων. Ως εκ τούτων, ο κατάλογος που ακολουθεί (με επιλογές βεβαίως), είναι αναπόφευκτα μεγάλος, και θα δημοσιευτεί σε τρία μέρη.

2.- Μέρος πρώτο:

2.1. ΦΕΚ 2/25-1-1836. Το τεύχος αυτό το επιλέγουμε για παρουσίαση διότι καταρχήν σ’ αυτό δημοσιεύεται ο πρώτος επί Όθωνος «Νόμος περί συστάσεως Εθνικής Τραπέζης». Σημειώνουμε εν προκειμένω προς αποφυγή παρανοήσεων, ότι η συγκεκριμένη νομοθετική προσπάθεια εντάσσεται στον κύκλο των πρώτων αποτυχημένων προσπαθειών ίδρυσης τράπεζας στην Ελλάδα (βλ. Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα 1828 επί Καποδίστρια). Το 1840, έγινε νέα σχετική προσπάθεια. Σε αυτήν την τελευταία αποφασιστικό ρόλο διαδραμάτισαν ο Γεώργιος Σταύρος, ο Ελβετός φιλέλληνας Iωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος και ο γάλλος οικονομολόγος Arthémond de Regny. Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος τελικά ιδρύθηκε στις 30 Μαρτίου 1841 με κεφάλαιο 5.000.000 δραχμές διαιρούμενο σε 5.000 μετοχές των χιλίων δραχμών. Από τις μετοχές αυτές 1.000 θα αγόραζε το κράτος. Στους πρώτους μετόχους της Εθνικής Τράπεζας, εκτός από την ελληνική κυβέρνηση, συγκαταλέγονταν ο Κ. Βράνης, ο Λουδοβίκος της Βαυαρίας, ο Iωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος, ο Νικόλαος Ζωσιμάς, οι αδελφοί Ρότσιλδ, ο Θ. Ράλλης, ο Τοσίτσας, ο Δήμος Αθηναίων, ο Παραμυθιώτης, ο Μακρυγιάννης, ο Ρήγας Παλαμήδης, ο Μεσσηνέζης, ο Λεβίδης κ.ά. (περισσότερα σε επόμενη δημοσίευση στο οικείο έτος). Το παραπάνω ΦΕΚ επιλέγεται για παρουσίαση επιπλέον διότι από την τελευταία σελίδα (αρ. 8) στην ενότητα «ΔΙΟΡΙΣΜΟΙ» πληροφορούμαστε ότι «Δια της από 25 Σεπτεμβρ. Τ.Ε. (7 Οκτωβρ.) Β. αποφάσεως ο Κ. Ιωάννης Πάσχος διωρίσθη δικηγόρος παρά τω ειρηνοδικείω Κυνουρίας».

2.2. ΦΕΚ 7/26-2-1836. Το τεύχος αυτό ανάμεσα σ’ άλλα περιλαμβάνει τον επίσημο πίνακα των ονομάτων και της θέσεως των τελωνείων και υποτελωνείων του κράτους, ως και των επιστατών. Στον πίνακα αυτό υπάρχουν ονόματα υπηρετούντων στα Τελωνεία τα οποία πιθανών να σχετίζονται αμέσως ή εμμέσως με την περιοχή μας2. Πάντως στον πίνακα αυτό παρατηρούμε ότι εκείνη την εποχή στην ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ με έδρα το Ναύπλιο υπάγονταν το Τελωνείο του Άστρους στο οποίο υπηρετούσε ο Ζ. Μωραϊτάκης (ως επιστάτης) και ο Α. Μακαρνίκης (ως γραμματέας). Ταυτοχρόνως στο Υποτελωνείο Αγ. Ανδρέα (υπαγόμενο δηλ. στο Τελωνείο Άστρους) υπηρετούσε ο Α. Μαρκάκης (ως υποπεπιστάτης), ενώ στο Τελωνείο Λεωνιδίου υπηρετούσε ο Βασίλειος Κοκκαλιώτης (ως εκπληρών χρέη επιστάτου).

Στο ανωτέρω ΦΕΚ τέλος ξεχωρίζουμε στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της ΟΔΗΓΙΕΣ της κυβερνήσεως «Περί Συντάξεως Στατιστικής όλων των Εθνικών Κτημάτων και Βασιλικών Νομημάτων του Βασιλείου» (οδηγίες δηλαδή για την καταγραφή από την διοίκηση του συνόλου της κρατικής ακίνητης περιουσίας βλ. λεπτομέρειες στο κείμενο του ΦΕΚ).

2.3. ΦΕΚ 11/28-3-1836. Στο ΦΕΚ αυτό δημοσιεύονται μεταξύ άλλων, νόμος «περί συμβολαιογράφων και των χρεών αυτών» καθώς επίσης και διάταγμα «Περί καταργήσεως των Εφόρων και συστάσεως Βασιλικών Οικονομικών Επιτρόπων», ενώ είναι αξιοσημείωτο το προοίμιο του εν λόγω διατάγματος3, όπου αναφέρεται επί λέξει, ως αιτιολογία της κατάργησης των εφόρων και της αντικατάστασής τους από τους Βασιλικούς Οικον. Επιτρόπους: «Δια να ελαττωθώσι τα διοικητικά έξοδα και δια να τακτοποιηθή η κατά τόπους οικονομική διοίκησις... Ακολουθεί στο ίδιο ΦΕΚ πίνακας διορισμών των 25 Βασιλικών Οικονομικών Επιτρόπων, όπου πληροφορούμαστε ότι για την επαρχία Κυνουρίας και Πρασσιών διορίστηκε ως Βασιλικός Οικονομικός Επίτροπος ο Κύριος Ν. Οικονόμου. 

2.4. ΦΕΚ 22/27-5-1836. Στο ΦΕΚ τούτο, περιλαμβάνεται το διάταγμα «Περί των εκκλησιαστικών κτημάτων», το οποίο ίσχυσε για όλη την επικράτεια (βλ. ειδικά άρθρο 7) και με το οποίο επιχειρήθηκε η εκποίηση σημαντικού τμήματος της τότε εκκλησιαστικής περιουσίας (απόδειξη ότι το ζήτημα ταλαιπώρησε από γενέσεως το σύγχρονο Ελληνικό Κράτος).

2.5. ΦΕΚ 28/21-6-1836. Το ΦΕΚ αυτό το ξεχωρίζουμε διότι καταρχήν σ’ αυτό δημοσιεύεται το διάταγμα «Περί διοικητικού οργανισμού», αφορά δηλαδή στην προσπάθεια διοικητικής (αναδι)οργάνωσης του κράτους. Αξιοσημείωτα στο διάταγμα αυτό είναι α) το προοίμιο αυτού, όπου ως ανάγκη έκδοσής του, αναφέρεται επί λέξει: «Δια να κατασταθούν αι υποθέσεις απλούστεραι, δια να κινήται η διοικητική μηχανή με πλειοτέραν ταχύτητα, και δια να ελαττωθούν τα δημόσια έξοδα4και β) οι διατάξεις του με τις οποίες «Άρθρ. 1. Αι άχρι τούδε θέσεις των νομαρχών, νομοδιευθυντών και επάρχων, καθώς και η υπηρεσία αυτών, καταργούνται. Διατηρείται προσωρινώς η εις νομούς και επαρχίας τοπική διαίρεσις, ως προσδιωρίσθη δια του από 3 (15) Απριλίου 1833 διατάγματος και των μετά ταύτα αναπληρωματικών αποφάσεων».

Περαιτέρω με το διάταγμα αυτό θεσπίζονται θέσεις Διοικητών (30 τον αριθμό) σε αντικατάσταση των θέσεων των Νομαρχών, που καταργήθηκαν, ειδικότερα δε με το άρθρο 7  αριθμ. 12, ορίστηκε ως ανεξάρτητη διοικητική περιφέρεια του Βασιλείου η «Διοίκηση Κυνουρίας, περιέχουσα τας επαρχίας Κυνουρίας και Πρασσιών-  έδρα ο Αγ. Πέτρος». Τούτο είναι άξιο παρατήρησης για την περιοχή μας, αφενός διότι καταργούμενου του Νομού Αρκαδίας, όπου μέχρι τότε υπάγονταν η Κυνουρία, η τελευταία (ως υφίστατο τότε) δεν συνενώθηκε με άλλη όμορη επαρχία αυτού, αλλά με την επαρχία Πρασσιών που μέχρι τότε ανήκε στον νομό Λακωνίας (που επίσης καταργήθηκε), ενώ πλέον η «Κυνουρία» έδωσε το όνομά της αυτό στην νέα διοικητική περιφέρεια, δηλαδή την περιφέρεια που σήμερα καλύπτουν εν πολλοίς οι δήμοι Βόρειας και Νότιας Κυνουρίας.

2.6. ΦΕΚ 29/23-6-1836. Στο ΦΕΚ αυτό (σε συνέχεια του προηγούμενου) περιλαμβάνονται οι διορισμοί ΔΙΟΙΚΗΤΩΝ στις νέες διοικητικές περιφέρειες, όπου στην διοίκηση Κυνουρίας πληροφορούμαστε ότι τοποθετήθηκε ως διοικητής ο Ν. Κονδουμάς.

2.7. ΦΕΚ 32/3-7-1836. Στο ΦΕΚ αυτό (σε συνέχεια των αμέσως 2 προηγούμενων) περιλαμβάνεται το διάταγμα «Περί αρμοδιότητος των διοικητών και υποδιοικητών, και περί της υπηρεσίας αυτών».

2.8. ΦΕΚ 35/17-7-1836. Στο ΦΕΚ αυτό (σε συνέχεια των 3 προηγούμενων) περιλαμβάνεται, πρώτο κατά σειρά (1η σελίδα του ΦΕΚ) ένα «ειδικό» διάταγμα, που αξίζει ιδιαίτερης προσοχής για την ιστορία (νεώτερων χρόνων) στην περιοχή μας: Με το εν λόγω διάταγμα που φέρει τον τίτλο «Περί διορισμού της έδρας διοικητηρίων τινών», μεταξύ άλλων η αντιβασιλεία μεταβάλει και την έδρα της διοικήσεως Κυνουρίας, από τον Άγιο Πέτρο (όπου αρχικά είχε ορισθεί βλ. ανωτέρω παρ. 2.5.) στο ΑΣΤΡΟΣ, (σημερινό Παράλιο Άστρος), ορίζοντας επί λέξει τα εξής:

«Πρωτεύουσαν της διοικήσεως Κυνουρίας, το Άστρος αντί της κωμοπόλεως του Αγίου Πέτρου, αλλ’ εωσότου το Άστρος καταστεί εντελώς υγιεινόν δια της αποξηράνσεως των εκεί ελών, ο διοικητής δύναται να εδρεύει εν καιρώ θέρους εις Άγιον Ιωάννην, ή εις Άγιον Πέτρον».

[1] Αντιβασιλεία ονομάζεται το «διοικητικό όργανο» που διοικούσε την Ελλάδα στο όνομα του Όθωνα από την άφιξή του στην Ελλάδα, τον Ιανουάριο του 1833 μέχρι την ενηλικίωσή του. Το

 όργανο αυτό αποτελούσαν οι: Κόμης Ιωσήφ Λουδοβίκος Άρμανσπεργκ (Armansperg), ως πρόεδρος, ο Γεώργιος Λουδοβίκος φον Μάουρερ (Maurer), που επέβλεπε τα της Δημόσιας Εκπαίδευσης και τα Εκκλησιαστικά, και ο Υποστράτηγος Κάρολος Βίλχελμ Χάυντεκ (Eideck) – επέβλεπε τα Στρατιωτικά και τα Ναυτικά. Τους τρεις παραπάνω που αποτελούσαν την Αντιβασιλεία βοηθούσαν ως πάρεδρα μέλη οι: Κάρολος Άμπελ – οικονομολόγος και νομομαθής – αναπληρωματικό μέλος του συμβουλίου και γραμματέας, επέβλεπε τα Οικονομικά και Κάρολος Γκράινερ – οικονομολόγος – επέβλεπε τα της Εξωτερικής πολιτικής και επόπτευε τα της Εσωτερικής διοικήσεως.

2π.χ. στο Τελωνείο της Πάρου υπηρετούσαν εκείνη την εποχή ο Πελοπίδας Νέστωρας (ως επιστάτης) και ο Ιωάννης Μαρουδής (ως γραμματέας), παράλληλα στο τελωνείο Καλαμών (Καλαμάτας) βλέπουμε ότι υπηρετούσαν ο Απ. Μαυρογένης (ως συνεργάτης ελεγκτής) και ο Π. Στραβοσκιάδης (ως γραμματέας).

3Σήμερα, εν έτη 2012, για μια ακόμη φορά η ιστορία επαναλαμβάνεται, λες και δεν μεσολάβησαν δυο σχεδόν αιώνες από τότε.

4Σίγουρα η ομοιότητα με σημερινές αιτιολογικές εκθέσεις σε σύγχρονα νομοσχέδια είναι εκπληκτική βλ. και ανωτ. υποσημείωση 3.

Υ.Σ: το δεύτερο μέρος θα δημοσιευθεί προσεχώς.

Πηγή: Φύλλα Εφημερίδας της Κυβέρνησης