Τον 17o αιώνα ο κόσμος της Ευρώπης και της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου άλλαζε ραγδαία εξαιτίας των νέων ανακαλύψεων και των προόδων της επιστήμης, αλλά ταυτόχρονα τα σχετικά γρήγορα ταξίδια και η διάδοση της τυπογραφίας επέτρεπαν σε νέα, ιδέες και αντιλήψεις, όσο ακραία και απίθανα και αν ήταν αυτά, να διαδίδονται αστραπιαία, εξάπτοντας τη φαντασία των λαϊκών στρωμάτων. Μέσα στον κόσμο αυτόν έμελλαν να εμφανιστούν πολλοί που ισχυρίζονταν ότι γνώριζαν τα μέλλοντα, μιλούσαν με τον Θεό, ή ότι ήταν ο ίδιος ο Θεός ενσαρκωμένος. Ίσως κανείς να μην επηρέασε δυσανάλογα τόσους πολλούς όσο ο Σμυρνιός Σαμπατάι Ζεβί, ο αυτοαποκαλούμενος Μεσσίας των Εβραίων.
Τα νεανικά χρόνια ενός αυτόκλητου Μεσσία
Ο Σαμπατάι Ζεβί (ή Σεβί ή Σβι) γεννήθηκε το 1626 στη Σμύρνη από Εβραίους γονείς οι οποίοι είχαν έρθει στη Μικρά Ασία από την Πάτρα. Ο θρύλος λέει ότι η γέννησή του συνέπεσε με την Τίσα Μπαχάβ, την Ενάτη του μηνός Αβ, την οποία οι Εβραίοι όλου του κόσμου θεωρούν και τηρούν ως ημέρα πένθους για όλα τα δεινά που έχει υποστεί η φυλή τους (κυρίως ως ημέρα καταστροφής του Ναού του Σολομώντος). Ο πατέρας του Σαμπατάι, ο Μορντεκάι, ήταν έμπορος πουλερικών στην Πελοπόννησο, αλλά είχε φύγει από την Πάτρα και είχε εγκατασταθεί στη Σμύρνη κατά τη διάρκεια του πολέμου των Οθωμανών με τους Ενετούς για την κυριαρχία στο Αιγαίο και στην Νότια Ελλάδα. Εκεί έγινε αντιπρόσωπος μιας αγγλικής εμπορικής εταιρείας και κατόρθωσε να αποκτήσει σημαντική περιουσία.
Όπως ήταν συνήθειο των πλουσίων Εβραίων, ο Μορντεκάι έβαλε τον γιο του να ακολουθήσει θρησκευτικές σπουδές, κυρίως μελετώντας το Ταλμούδ και τον εβραϊκό νόμο κοντά στον ραββίνο της Σμύρνης Ιωσήφ Εσκαπά (ο οποίος είχε πάρει το αυτό το όνομα επειδή είχε γεννηθεί στα Σκόπια). Ο νεαρός Σαμπατάι γρήγορα όμως βαρέθηκε το Ταλμούδ και στράφηκε στη μελέτη της Καββάλα, του μυστικιστικού ιουδαϊκού συστήματος, με τη βοήθεια του οποίου οι φήμες έλεγαν ότι οι μυημένοι μπορούσαν να γνωρίσουν τα βαθύτερα μυστικά της δημιουργίας, να επιτελούν θαύματα με τη βοήθεια των αγγέλων, ακόμη και να επικοινωνούν άμεσα με τον ίδιο τον Θεό.
Σύντομα η συμπεριφορά του άρχισε να γίνεται αλλόκοτη, ακόμη και προσβλητική για τους ομοθρήσκους του. Πριν από τα είκοσί του χρόνια είχε ήδη παντρευτεί και χωρίσει δύο φορές (το διαζύγιο είχε βγει με πρωτοβουλία των συζύγων του, επειδή αρνιόταν να έχει σεξουαλική επαφή μαζί τους). Άλλες φορές απομονωνόταν και περνούσε μεγάλες χρονικές περιόδους κλεισμένος στο σπίτι του, αποφεύγοντας τους πάντες, και άλλες έβγαινε στους δρόμους, τρώγοντας με προκλητικό τρόπο φαγητά απαγορευμένα από τον εβραϊκό νόμο, και προφέροντας δυνατά το ιερό όνομα του Γιαχβέ, αυτό που μόνο ο Ιουδαίος αρχιερέας τολμούσε να ψελλίσει μια φορά τον χρόνο, κατά το Γιομ Κιπούρ, την Ημέρα της Εξιλέωσης, μέσα στα άδυτα του ναού. Κάποιες άλλες φορές τιμωρούσε τον εαυτό του με αυτομαστιγώσεις ή με χειμωνιάτικα μπάνια στη θάλασσα.
Στα 22 του χρόνια ο Ζεβί άρχισε να δηλώνει ανοιχτά ότι ήταν ο Μεσσίας τον οποίο οι Εβραίοι περίμεναν για να τους επαναφέρει στην παλαιά τους δόξα και να τους επιτρέψει να γυρίσουν πίσω στο Ισραήλ.
Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι το 1648, το έτος το οποίο επέλεξε ο Ζεβί για να κάνει ανοιχτά αυτή τη δήλωση, ήταν ένα «σημαδιακό» έτος για τους Εβραίους αποκρυφιστές, αφού σύμφωνα με κάποιες ερμηνείες εδαφίων του Ζοχάρ, της μυστικιστικής συλλογής εβραϊκών κειμένων του 13ου αιώνα, αυτή θα ήταν η χρονιά της εμφάνισης του Μεσσία. Την ίδια εποχή, άλλωστε, στη χριστιανική Ευρώπη κυκλοφορούσαν πολλές παρόμοιες φήμες, διαδόσεις και έντυπα σχετικά με το έτος 1666 (ανάλογες με τις σύγχρονες περί του έτους 2012), και το επερχόμενο «Τέλος των Ημερών», την έλευση της Δευτέρας Παρουσίας και την καταστροφή του κόσμου. Οι αντιλήψεις αυτές κυκλοφορούσαν κυρίως στην Αγγλία, και ο νεαρός Σαμπατάι ίσως τις είχε γνωρίσει μέσω των Άγγλων συνεταίρων του πατέρα του.
Σε κάθε περίπτωση, ο Σαμπατάι Ζεβί ήταν τόσο προκλητικός στις εκδηλώσεις του, ώστε ο Ιωσήφ Εσκαπά, ο πρώην διδάσκαλός του και ραββίνος της Σμύρνης, τον τιμώρησε με χερέμ, το εβραϊκό αντίστοιχο του χριστιανικού αφορισμού, και μετά από αυτό ο Ζεβί ήταν επίσημα αποκλεισμένος από οποιαδήποτε εβραϊκή θρησκευτική και κοινωνική εκδήλωση. Ο Ζεβί είχε ήδη δημιουργήσει έναν κύκλο μαθητών, αλλά η εβραϊκή κοινότητα τον ανάγκασε να φύγει μαζί τους από τη Σμύρνη, το 1651.
Πηγή: istoria.gr