Τα προβλήματα ρευστότητας σε Δημόσιο, ιδιωτικό τομέα απειλούν την ομαλή εκτέλεση του ΕΣΠΑ.
Κίνδυνοι για μη επίτευξη του ετήσιου στόχου απορρόφησης πόρων του ΕΣΠΑ που προβλέπεται στο Μνημόνιο, απώλειας πόρων στο σύνολο του Προγράμματος έως το 2015, αλλά και κονδυλίων από το Γ’ ΚΠΣ, διαπιστώνει η μελέτη της Eurobank για την πρόοδο απορρόφησης πόρων από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, από τα συνολικά κεφάλαια των 24 δισ. ευρώ (20,2 δισ. ευρώ ευρωπαϊκοί πόροι και 3,8 δισ. ευρώ εθνικοί δημόσιοι πόροι), τον Σεπτέμβριο είχαν δαπανηθεί τα 9,3 δισ. ευρώ ή το 38,8%, έναντι 18% το 2010 και μόλις 3,1% το 2009. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ε.Ε., οι δαπάνες για έργα του προγράμματος μπορούν να πραγματοποιηθούν μέχρι και τα τέλη του 2015, οπότε και θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί τα έργα. Απομένουν έτσι 3,5 χρόνια για να αξιοποιηθούν δημόσιοι πόροι ύψους περίπου 14 δισ. ευρώ.
Το ποσό αυτό μεταφράζεται σε ετήσια εισροή κεφαλαίων 1,9% του προβλεπόμενου ΑΕΠ ανά έτος για την περίοδο έως το 2015. Η δέσμευση για την απορρόφηση πόρων που είχαν τεθεί στο Μνημόνιο για το 2010 και το 2011 καλύφθηκαν, ενώ ο στόχος του 2012 που αφορά 3,7 δισ. ευρώ, έχει επιτευχθεί προς το παρόν μόνο κατά 25%. Μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου, όπως σημειώνεται στη μελέτη της Eurobank είχαν γίνει πληρωμές ύψους μόλις 877 εκατ. ευρώ και παρά το γεγονός ότι οι μεγαλύτερες πληρωμές γίνονται προς το τέλος του έτους, οι δυσκολίες επίτευξης του στόχου και οι καθυστερήσεις είναι σημαντικές.
Αν και η επίδοση απορρόφησης της χώρας μας είναι κοντά στον μέσο κοινοτικό όρο, το ενδεχόμενο μη ολοκλήρωσης των έργων έως το 2015 και απώλειας πόρων, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Οι κίνδυνοι που απειλούν την ομαλή εκτέλεση του ΕΣΠΑ -πέρα από τα γραφειοκρατικά εμπόδια- αφορούν κυρίως τα προβλήματα ρευστότητας τόσο του Δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα.
Ένα μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών πόρων αφορά έργα που εντάσσονται στο πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Το ΠΔΕ του 2012 ύψους 7,7δισ. ευρώ, που αφορούσε κατά 80% συγχρηματοδοτούμενα με την Ε.Ε. έργα, ήδη με τον συμπληρωματικό προϋπολογισμό του 2012 μειώθηκε στα 7,3 δισ. ευρώ. Οπως και το 2010 και το 2011, έτσι και τώρα, οι δημοσιονομικές πιέσεις και οι αστοχίες στην εκτέλεση του προϋπολογισμού τόσο από την πλευρά των δαπανών όσο και των εσόδων καλύπτονται εν μέρει με το πάγωμα των δαπανών του ΠΔΕ. Είναι χαρακτηριστικό ότι το διάστημα Ιανουαρίου – Αυγούστου 2012 οι δαπάνες του ΠΔΕ ήταν 2,6 δισ. ευρώ έναντι στόχου 4,8 δισ. ευρώ.
Επιπλέον κίνδυνος υπάρχει από τη μη έγκαιρη ολοκλήρωση έργων που η χρηματοδότησή τους ξεκίνησε από το Γ΄ ΚΠΣ, δηλαδή την περίοδο 2000-2006 και τα οποία θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2008. Ο κίνδυνος αφορά την επιστροφή ευρωπαϊκών κονδυλίων ύψους 3 δισ. ευρώ για 872 έργα και η προθεσμία για τα μισά περίπου λήγει τον Σεπτέμβριο 2012 και για τα υπόλοιπα τον Μάρτιο του 2013.
Υπό τον απόλυτο έλεγχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τίθεται το ΕΣΠΑ της περιόδου 2014 – 2020. Πέρα από το ύψος του το οποίο δεν έχει ακόμη συμφωνηθεί, η πορεία του θα εξαρτάται πλέον όχι μόνο από τις προοπτικές συγκεκριμένων έργων και προγραμμάτων που θα πρέπει να ενταχθούν στη «στρατηγική Ευρώπη 2020», αλλά θα τελεί και υπό την αίρεση επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων του μνημονίου.
Όπως σημειώνουν παράγοντες του υπουργείου Οικονομικών, γνώστες του αντικειμένου, η καταβολή των πόρων των Κοινοτικών ταμείων τίθεται υπό την αίρεση επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων του μεσοπρόθεσμου προγράμματος και του τρίτου μνημονίου.
Μάλιστα υπογραμμίζουν ότι ο προσεκτικός αναγνώστης των νομοθετικών κειμένων που έχει υπογράψει η κυβέρνηση όπως η σύμβαση διαχείρισης περιλαμβάνονται οι δεσμεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης.
Δεδομένου μάλιστα ότι το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων φθίνει, καθώς έχουν συρρικνωθεί οι πόροι του εθνικού σκέλους, τότε εκτιμούν ότι όλα τα κοινοτικά κονδύλια θα κατευθύνονται από τις Βρυξέλλες και οι δράσεις θα συντονίζονται από την ομάδα του Χόρστ Ράιχενμπαχ.