Υπερδιπλασιασμός των νοικοκυριών με ένα άνεργο μέλος, από 286.000 το δεύτερο τρίμηνο του 2008 σε 724.000 το τέταρτο τρίμηνο του 2012. Σχεδόν εξαπλασιάστηκαν την ίδια χρονική περίοδο τα νοικοκυριά με δύο άνεργα μέλη από 31.000 (δηλαδή 62.000 ανέργους) σε 177.000 ή 354.000 ανέργους. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δωδεκαπλασιάστηκαν τα νοικοκυριά με τρία ή περισσότερα άνεργα μέλη από 3.000 -τουλάχιστον 9.000 άνεργοι- σε 36.000, που ισοδυναμεί το λιγότερο με 108.000 ανέργους, σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού που διέθεσε στην «Εφ.Συν.» ο καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Σταύρος Ζωγραφάκης.

Την ίδια στιγμή που η ελληνική κοινωνία δοκιμάζεται σκληρά και τα ποσοστά φτώχειας αυξάνονται δραματικά, η ελληνική πολιτεία ακόμη βρίσκεται στις… συζητήσεις για την εφαρμογή μέτρων που θα αποτελούσαν ένα στοιχειώδες δίχτυ ασφαλείας γι’ αυτήν την ελεύθερη πτώση στο κενό.

Συμφωνούν, αλλά

Ενα μέτρο στο οποίο φαίνεται να συμφωνούν οι βουλευτές όλων σχεδόν των κομμάτων και το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας είναι αυτό του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, το οποίο από του χρόνου θα εφαρμοστεί πιλοτικά μόλις σε δύο περιφέρειες- σύμφωνα με τη γ.γ. Πρόνοιας κ. Μπέκου θεσμοθετήθηκε τον Νοέμβριο (ν. 4093/12) κι ας έχει περάσει πάνω από μια δεκαετία από τότε που έχει μπει στην πολιτική ατζέντα. Παρεμπιπτόντως σημειώνουμε πως κάποιας μορφής ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα παρέχεται και στις 26 άλλες χώρες μέλη της Ε.Ε, εδώ και χρόνια σε πολλές περιπτώσεις.

Μπορεί τα εμπειρικά δεδομένα για την έκταση, τις διαστάσεις και τον αντίκτυπο του φαινομένου της φτωχοποίησης του ελληνικού λαού να παρέχονται αφειδώς από σχετικές μελέτες που γίνονται συστηματικά στη χώρα μας από ερευνητικά κέντρα και μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, ωστόσο μόλις τον Φεβρουάριο του 2012 οι βουλευτές είχαν την ευκαιρία να τα πληροφορηθούν από πρώτο χέρι: στην ειδική συνεδρία της Διαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής με θέμα «Νέα Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός, πολιτικές καταπολέμησης και καθιέρωση ενός Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος», που πραγματοποιήθηκε κατόπιν πρωτοβουλίας του βουλευτή Π. Κουρουμπλή και ακόμη 26 βουλευτών. Χθες παρουσιάστηκαν τα πρακτικά της συνεδρίας που κυκλοφόρησαν σε τόμο, τον οποίο επιμελήθηκαν ο διευθυντής ερευνών του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Δ. Μπαλούρδος και η υποψήφια διδάκτορας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Μ. Πετράκη.

Δεν βρίσκουν μισό δισ., βρήκαν 28 για τις τράπεζες

Στον τόμο περιλαμβάνεται και συγκεκριμένη πρόταση, κοστολογημένη, για το μέτρο, από τον καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Μ. Ματσαγγάνη, που θα ωφελούσε στοχευμένα περίπου 165.000 δικαιούχους -το 1,5% του πληθυσμού, μειώνοντας σημαντικά το μέσο χάσμα σχετικής φτώχειας, κοστίζοντας λιγότερο από μισό δισεκατομμύριο ευρώ -μόλις το 0,23% του ΑΕΠ και κάτω από το 1% της συνολικής κοινωνικής δαπάνης που όλοι αποτιμούν ως αναποτελεσματική: μπορεί να κυμαίνεται στον ευρωπαϊκό μέσο όρο ωστόσο δεν κατορθώνει να καταπολεμήσει τις ανισότητες και να αντιμετωπίσει τη φτώχεια.

Και μπορεί όλοι να δυσκολεύονται να βρουν πόρους σε μια κατάσταση δημοσιονομικής δυσχέρειας ωστόσο, όπως είχε παρατηρήσει στη συνεδρία της 15ης Φεβρουαρίου 2012 ο βουλευτής της ΔΗΜΑΡ Ν.Τσούκαλης το κόστος δεν είναι και τόσο σημαντικό «σε σχέση με τα 28 δισεκατομμύρια τότε (σ.σ. 2008), που δίδονταν στις τράπεζες(…). Ολα αυτά τα ποσά ενισχύουν τελικά το διαθέσιμο εισόδημα, άρα τη ζήτηση και συνεπώς και την οικονομία τελικά».

Είναι σημαντικό ότι η οικονομική κρίση πλέον πλήττει πρώτα τον εργαζόμενο πληθυσμό όχι μόνο μέσω της ανεργίας αλλά και λόγω της μείωσης των μισθών, όπως παρατηρεί ο Δ. Μπαλούρδος (ΕΚΚΕ) στην έρευνά του «η φτώχεια στην Ελλάδα: τάσεις προκλήσεις και πολιτικές». Στην ίδια έρευνα αναφέρει ότι ηλικιωμένοι που ζουν μόνοι τους, μακροχρόνια άνεργοι -χαρακτηριστικά ο ένας στους δύο ζούσε ήδη κάτω από το όριο της φτώχειας- και νέοι ηλικίας 16 έως 24 ετών με τις νέες γυναίκες να βρίσκονται σε ακόμη χειρότερη θέση (καταγράφοντας ποσοστά ανεργίας που αγγίζουν και το 70%), είναι από τους σκληρότερα δοκιμαζόμενους συμπολίτες μας μαζί με τις οικογένειες με παιδιά που πλέον αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες και στις υποχρεώσεις τους.

Ρουμανία, Βουλγαρία, Ελλάδα

Aξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στις νέες ομάδες φτωχών που εμφανίζονται περιλαμβάνονται πλέον τα παιδιά έως 18 ετών, αλλά ακόμη και άτομα με δικό τους σπίτι, ενώ το 2010 κατείχαμε τη δεύτερη θέση με βάση τον δείκτη χρόνιας φτώχειας, μετά τη Ρουμανία και ακολουθούσε η Βουλγαρία. Ετσι η χώρα μας συγκαταλέγεται πια, αδιαμφισβήτητα, στις φτωχές βαλκανικές χώρες, έχοντας εκπέσει από τα «προνόμια» που της παρείχε η πολύχρονη παρουσία της στην Ε.Ε. αφού αποκλίνει σημαντικά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Δείκτης αυτό και της αποτυχημένης κοινωνικής της πολιτικής όλα αυτά τα χρόνια.

Και η κατάσταση από το τρίτο τρίμηνο του 2011, που καταγράφεται στον τόμο, έχει επιδεινωθεί σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία που μας διέθεσε ο Στ. Ζωγραφάκης: ενδεικτικά ο δείκτης του κινδύνου φτώχειας λόγω χαμηλού εισοδήματος αυξήθηκε σχεδόν κατά μία ολόκληρη μονάδα σε ένα χρόνο, μέχρι το τρίτο τρίμηνο του 2012, και από το 2,6 σκαρφάλωσε στο 3,6.

Οπως παρατηρεί στο σχετικό του άρθρο που συνέγραψε με τον οικονομολόγο Θ. Μητράκο (Διεύθυνση οικονομικών Μελετών Τραπέζης της Ελλάδος) «ο κίνδυνος χαμηλού εισοδήματος στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης: η απάντηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος», η δομή της ανεργίας λαμβάνει όλο και πιο επώδυνα χαρακτηριστικά, ενώ ο κίνδυνος χαμηλού εισοδήματος αυξάνεται ανεξάρτητα από τη βαθμίδα εκπαίδευσης και μετατοπίζεται διαχρονικά επιβαρύνοντας όλο και περισσότερο τους πιο εκπαιδευμένους, είναι σημαντικά μεγαλύτερος για τους οικονομικούς μετανάστες, επιδεινώνοντας την ήδη δυσχερή τους θέση, και καταγράφει τη μεγαλύτερη αύξηση στο νομό Αττικής και στο Βόρειο Αιγαίο. Σημαντικό είναι επίσης το εύρημα ότι ούτε το ένα πέμπτο των ανέργων δεν συντηρείται από το επίδομα, το οποίο έτσι κι αλλιώς δεν δικαιούνται όλοι οι άνεργοι.

“Καθολική ήττα της ελπίδας”

Για μια «καθολική ήττα της ελπίδας» κάνει λόγο στη μελέτη της «Κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα εν μέσω κρίσης: παλαιά και νέα διακυβεύματα» η ερευνήτρια του ΕΚΚΕ Ιωάννα Τσίγκανου.

Διερευνώντας τους δείκτες της κοινωνικής εμπιστοσύνης σε θεσμούς, όπως έχουν καταγραφεί διαχρονικά μέσα από τις σχετικές έρευνες, διαπιστώνει «αξιακή κατάρρευση»: «Πρόκειται πλέον για μια κοινωνία φοβική, χωρίς περιθώρια αλληλεγγύης, μια κοινωνία που παράγει διακρίσεις απέναντι στο διαφορετικό και την ετερότητα».

Παρά τη φαινομενική σύγκλιση με τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους στα μέσα της περασμένης δεκαετίας, οι αποκλίσεις φαίνεται πια να είναι μη αναστρέψιμες. Η κοινωνία σήμερα είναι ταυτόχρονα «ταραγμένη, απελπισμένη και διαιρεμένη».

Σε ό,τι αφορά τη σχέση των Ελλήνων με την πολιτική φτάνει σε συμπεράσματα που οδηγούν στον προπερασμένο αιώνα: «Διακυβεύματα που απαντώνται στον πόλεμο των φτωχών στη βιομηχανική Αγγλία του 19ου αιώνα ή σε κινήματα ανεξαρτησίας στην εποχή της αποικιοκρατίας (…). Η πόλωση πλέον δεν εκφράζεται ανάμεσα σε προνομιούχους και μη αλλά με όρους απληστίας και πείνας, εκμετάλλευσης και υποτέλειας».

Δεν είναι μόνο η επιστροφή στο παρελθόν. Επιπλέον η κρίση στους πολιτικούς και τους θεσμούς «οφείλεται κυρίως στο ότι επί σειρά ετών οι θεσμικοί πρωταγωνιστές έχουν κηρύξει αρνησιδικία ως προς τις ευθύνες τους. Η ευθύνη διαχέεται στην κοινωνία». (σ.σ. Θυμάται κανείς το κυνικό «μαζί τα φάγαμε»;) Για άλλη μία φορά, βασικό ζητούμενο για την ελληνική κοινωνία παραμένει η «ανάδυση μιας δημοκρατικής ιδιότητας του πολίτη».

Ο επιστημονικός λόγος συναντά το κοινό αίσθημα όταν περιγράφει την οικονομική κρίση που πλήττει μέχρι εξαφανίσεως τη μεσαία τάξη και διευρύνει το ρήγμα στον κοινωνικό ιστό: «Η ραχοκοκαλιά της ελληνικής κοινωνίας αισθάνεται πως τιμωρείται αναίτια και εν πολλοίς άδικα (…). Για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική Ελλάδα ο δείκτης της ανεργίας, το άδηλο οικονομικό μέλλον, η οικονομική επισφάλεια στην εργασία καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις στην αγωνία του πολίτη και με μεγάλη διαφορά από άλλα μεγέθη, όπως ενδεικτικά η εγκληματικότητα… Αυτό σημαίνει επαναφορά όψεων υπανάπτυξης στην ελληνική κοινωνία…».

Συμπερασματικά επισημαίνει ότι έχει ενεργοποιηθεί ένα εθνοτικό-πολιτισμικό σύστημα πεποιθήσεων, κλειστό και εσωστρεφές, ότι «η Ελλάδα είναι πια μια άλλη χώρα» και πως χρειαζόμαστε εναγωνίως μια νέα συλλογική, πολιτική αφήγηση.

Πηγή: efsyn.gr