Όταν η πιο τρελή φαντασία γίνεται Νόμπελ

«Θα έρθει η στιγμή που τα καλώδια θα είναι τελείως άχρηστα, όπως τα τηλέφωνα ή η αλληλογραφία. Η επικοινωνία μας θα γίνεται μέσω του συντονισμού των δικών μας ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων» – Γουλιέλμος Μαρκόνι

Στις 2 Ιουνίου 1896 Ο Γουλιέλμος Μαρκόνι παίρνει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για το ραδιόφωνο. Είναι δυνατόν να συντονίσεις τα ηλε­κτρομαγνητικά κύματα του εγκεφάλου σου στη «συχνότητα» ενός άλλου ανθρώπου και να επικοινωνείς μαζί του «ασύρματα» αλλά χωρίς τηλεφωνία ή επιστολές; Ναι. Δεν πρόκειται για απάντηση κάποιου σύγ­χρονου «μεταφυσικού» ή «παραψυχολόγου» της μόδας. Δόθηκε περίπου πριν από έναν αιώνα από έναν νομπελίστα φυσικό που πίστευε ακράδαντα ότι αρκεί να αφή­σει τη φαντασία σου να κάνει ταξίδια στο άπειρο για να συνειδητοποιήσει τις – άπειρες – δυνατότητές σου. Ήταν ο άνθρωπος που είχε βάλει προσωπικό στοίχημα να ενώσει μέσω της μεταφοράς μηνυμάτων τις πιο απομακρυσμένες μεταξύ τους περιοχές.

1894. Ένας νεαρός Ιταλός με ιρλανδικό αίμα – δεν έχει κλείσει καλά καλά τα 20 χρόνια του – παίζει τρελά παιχνίδια φαντασίας. Ξημεροβραδιάζεται κάνοντας πει­ράματα στην ύπαιθρο, στα κτήματα του πατέρα του στην Μπολόνια. Δεν χρειάζε­ται πολύπλοκες συσκευές. Αρκεί ένας πομπός (ένα επαγωγικό πηνίο που πολλα­πλασιάζει την ηλεκτρική τάση και αποφορτίζεται με σπινθήρες ακολουθώντας τον κώδικα του Moρς) και ένας δέκτης. Εί­ναι σίγουρος ότι κάποια στιγμή θα κατα­φέρει να στείλει τα μηνύματα του από την Μπολόνια στην άλλη άκρη της γης. Η σκέ­ψη του δεν είναι «πρωτογενής». Έχουν προηγηθεί οι μικρές και μεγάλες επαναστάσεις άλλων επιστημόνων, οι οποίοι έκα­ναν τις πιο τρελές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό τους εκατοντάδες χρόνια πριν, αυτονόητο του δικού μας αιώνα.

Έχουν περάσει 600 χρόνια από την κα­τασκευή του πρώτου καθρέφτη (1291), σχεδόν 300 χρόνια από τότε που διαπι­στώθηκε ότι η Γη είναι ένας τεράστιος μαγνήτης (1600), 234 χρόνια από τότε που διαπιστώθηκε η ύπαρξη του στατικού ηλε­κτρισμού (1660), 111 χρόνια από την πρώ­τη πτήση αερόστατου (1783) και 110 χρό­νια από την ανακάλυψη ότι υδρογόνο και οξυγόνο μαζί, μας δίνουν το νερό. Ενενή­ντα επτά χρόνια νωρίτερα (1797) είχε εφευ­ρεθεί το αλεξίπτωτο και 94 χρόνια πριν (1800) είχε επινοηθεί ο φωτισμός με φω­ταέριο, την εποχή που η «εξαγωγή» της βιομηχανικής επανάστασης από την Ευ­ρώπη – την Αγγλία ειδικότερα – στην Αμε­ρική είχε συμπληρώσει τα τρίτα «γενέθλια» της. Ενενήντα τρία χρόνια πριν από τα πει­ράματα του Γουλιέλμου Μαρκόνι στα πα­τρικά κτήματα είχε ανακαλυφθεί η ύπαρ­ξη των φωτεινών κυμάτων και της υπεριώδους ακτινοβολίας (1801). Εβδομήντα πέντε χρόνια πριν (1819) το πρώτο ατμό­πλοιο είχε διαπλεύσει τον Ατλαντικό. Εβδο­μήντα έξι χρόνια πριν (1820) είχε μελετη­θεί το φαινόμενο του ηλεκτρομαγνητισμού και 75 χρόνια πριν, την εποχή της δικής μας απελευθερωτικής Επανάστασης (1821), είχε διαπιστωθεί ότι από τις ηλεκτρικές δυνάμεις μπορεί να παραχθεί κί­νηση.

«Μόνο ο χωροχρόνος θα μπορέσει την ανθρωπότητα» – Γουλιέλμος Μαρκόνι

Ο δρόμος για τον Γουλιέλμο Μαρκόνι ήταν ανοιχτός. Ο ηλεκτρομαγνήτης είχε ήδη εφευρεθεί (1823), είχαν τεθεί τα θε­μέλια της θερμοδυναμικής (1824), είχε επινοηθεί η ηλεκτρογεννήτρια (1831) και ο κώδικας Moρς (1838), το πρώτο μήνυ­μα με τηλέγραφο είχε ήδη σταλεί (1844), το ηλεκτρικό φως είχε μπει ήδη σε χρήση (1879), είχε θεμελιωθεί η στατική μηχα­νική και οι σκέψεις πλέον καταγράφονταν με στυλό (1884), ο μετασχηματιστής ήταν γεγονός (1885). Όταν ο Μαρκόνι ήταν ένα 13χρονο αγόρι (1888) είχαν ανιχνευθεί τα ραδιοκύματα και η πρώτη φωτογραφική μηχανή Κόντακ απαθανάτιζε εικόνες της ζωής, ενώ ο κινηματογράφος βρι­σκόταν στα «γεννοφάσκια» του. Ο νεαρός Γουλιέλμος είχε επηρεασθεί από τη διατύπωση της θεωρίας που συσχέτιζε τη θερμοκρασία με το μήκος κύματος (1893) και ήταν αποφασισμένος να γράψει το δι­κό του όνομα στη χρυσή λίστα των μεγά­λων εφευρετών. Ήταν αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει τη σκέψη του Χερτς που απέδειξε την ύπαρξη ραδιοκυμάτων και να τα χρησιμοποιήσει για τη μετάδοση μη­νυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις. Σε αυτή την περίπτωση τα καλώδια θα ήταν πε­ριττά. Ο δικός του τρόπος επικοινωνίας θα ήταν ασύρματος. Φυσικά για να γίνει αυτό έπρεπε να «πατήσει» σε έναν ευαί­σθητο ανιχνευτή ραδιοκυμάτων (όχι πλέ­ον του Χερτς), τον οποίο είχε επινοήσει ο γάλλος φυσικός Εντουάρ-Εζέν Μπρανλί (έναν φωρατή, ένα δοχείο με ρινίσματα μετάλλου τα οποία ήταν ελεύθερα να κι­νηθούν). Το ηλεκτρικό ρεύμα που μπο­ρούσε να διέλθει από το δοχείο υπό κανονικές συνθήκες ήταν ελάχιστο αλλά αυξανόταν σημαντικά με την έκθεση του δο­χείου σε ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Ο Μπρανλί μπορούσε να εντοπίσει ραδιο­κύματα σε απόσταση περίπου 140 μέτρων από την πηγή εκπομπής τους. Ο βρετανός φυσικός Ολιβέρ Τζόζεφ Λοτζ όμως βελ­τίωσε τη συσκευή και πειραματίστηκε με την εκπομπή και λήψη ραδιοκυμάτων που είχαν τη μορφή συνδυασμών σύντομων και παρατεταμένων σημάτων αποτελού­μενων από τελείες και παύλες: εξέπεμπε και λάμβανε δηλαδή μηνύματα με σήμα­τα Moρς. Τότε λοιπόν ποια ήταν η καινο­τομία του Μαρκόνι;

Ο «πιτσιρικάς» Ιταλός διαπίστωσε ότι, αν συνδεθεί με τον πομπό ένα μεγάλου μήκους κατακόρυφο καλώδιο (και ένα άλλο παρόμοιο καλώδιο με τον δέκτη), τα σή­ματα γίνονται πολύ ισχυρά και η λήψη τους πολύ εύκολη. Τα καλώδια αυτά δεν ήταν τίποτε παραπάνω από τις σημερινές κεραίες, που βαφτίστηκαν έτσι επειδή ακριβώς θυμίζουν κεραίες (εντόμου). Αυτό ήταν όμως μόνο η αρχή. Το σημαντικότερο πεί­ραμα έγινε επτά χρόνια αργότερα.

12 Δεκεμβρίου 1901. Ο Γουλιέλμος Μαρ­κόνι χρησιμοποιώντας αερόστατα προκει­μένου να ανυψώσει την κεραία του όσο το δυνατόν ψηλότερα εκπέμπει ραδιοκύματα από το νότιο άκρο της Αγγλίας. Τα σήμα­τα του φθάνουν στη Νέα Γη. Εκείνη την ημέρα επινοήθηκε η ραδιοεπικοινωνία. Και ο Μαρκόνι ήταν ο εφευρέτης της. Ο προφήτης και ο μάγος των επικοινωνιών.