"Το 1.000.000 θέσεων εργασίας που χάθηκαν τα τελευταία 4 χρόνια στην Ελλάδα δεν θα είναι δυνατόν να ''ξανακερδηθούν'' νωρίτερα από το 2030".
Τη δυσοίωνη αυτή πρόβλεψη, βασισμένη στα στοιχεία της πρόσφατης έκθεσης του Ινστιτούτου Εργασίας (ΙΝΕ) της ΓΣΕΕ, κάνει -μιλώντας στην "Ε"- ο Σάββας Ρομπόλης, καθηγητής Οικονομικών Κοινωνικής Πολιτικής στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου και επιστημονικός διευθυντής του ΙΝΕ ΓΣΕΕ.
Ως συνέπεια των μέτρων λιτότητας και της ύφεσης που προκαλούν, ο Σ. Ρομπόλης θεωρεί τη "γενικευμένη αύξηση της ανεργίας, είτε σε επίπεδο ηλικιών, είτε σε επίπεδο γεωγραφικών περιφερειών της χώρας μας".
Οσον αφορά στα μέτρα, τα θεωρεί δυσανάλογα, καθώς πλήττουν με ιδιαίτερη ένταση τους μισθωτούς -"οι εισοδηματικές απώλειες των μισθωτών στην Ελλάδα από μείωση των μισθών και από αύξηση της φορολογίας κατά την περίοδο 2010 – 2013 ήταν 37 δισ. ευρώ και των ελεύθερων επαγγελματιών από αύξηση της φορολογίας ήταν 4 δισ. ευρώ" τονίζει ο πανεπιστημιακός καθηγητής.
– Συμφωνείτε με την εκτίμηση που θεωρεί ότι σημαντικό μερίδιο για την ένταση της κρίσης στη χώρα μας έχει ένα στρεβλό οικονομικό μοντέλο που εφαρμόστηκε μετά τον πόλεμο;
"Οι λόγοι που αποδίδονται στο αναπτυξιακό μοντέλο στην μεταπολεμική Ελλάδα και στον σημαντικό βαθμό που τους αφορά στην διαδικασία έντασης της κρίσης χρέους, επικεντρώνονται στην στρεβλή οργάνωση της διάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας και στη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης μίας δανειστικής οικονομίας, από τα πλεονάσματα που μεταφέρθηκαν από το Νότο στο Βορρά. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού καταμερισμού εργασίας, ο Βορράς έχει αναπτύξει όλη την κλίμακα της οικονομικής δραστηριότητας (αγροτικός τομέας, βιομηχανικός τομέας, έρευνα, τεχνολογία, υπηρεσίες, τουρισμός κ.λπ.) και ο Νότος έχει ''περιοριστεί'' στον τουρισμό και τις υπηρεσίες. Ετσι, διαμέσου της άνισης διάρθρωσης στην οικονομική δραστηριότητα, συντελείται η άνιση ανταλλαγή του παραγόμενου πλούτου, επιφέροντας σημαντικά πλεονάσματα στο Βορρά και σημαντικά ελλείμματα στο Νότο, με αποτέλεσμα στην χώρα μας και στις άλλες χώρες της Μεσογείου η επίτευξη ενός κάποιου βιοτικού επιπέδου να πραγματοποιείται με δανεισμό".
– Οι ετήσιες εκθέσεις του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ αποδεικνύονται ιδιαίτερα και επώδυνα ακριβείς στις προβλέψεις τους. Γιατί θεωρείτε ότι η κυβέρνηση επιλέγει να τις παραβλέπει;
"Γιατί διαφορετικά θα έπρεπε να αλλάξει η ασκούμενη οικονομική και κοινωνική πολιτική, με την έννοια ότι ως προτεραιότητά της θα πρέπει να τεθεί η ανάπτυξη και η απασχόληση και στη συνέχεια η δημοσιονομική εξυγίανση. Στην ουσία η παρατήρηση αυτή αποτυπώνει την κριτική που ασκείται στην τρόικα (ΔΝΤ, Ε.Ε., ΕΚΤ) και ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αδιέξοδη επιλογή της λιτότητας στην Ελλάδα ως λύση της κρίσης χρέους, γεγονός που αποδεικνύεται, εκτός των άλλων, από την εκρηκτική αύξηση της ανεργίας, την σημαντική μείωση των εισοδημάτων (41 δισ. ευρώ) για να μειωθεί το δημόσιο έλλειμμα 24 δισ. ευρώ που ήταν το 2009 και την αύξηση του δημοσίου χρέους από 320 δισ. ευρώ το 2009 σε 321 δισ. ευρώ το 2013".
– Στην πρόσφατη παρουσίαση της έκθεσης στην Καλαμάτα, μιλήσατε για ''άνεργη ανάπτυξη'' από το 2015 και μετά. Πώς το εννοείτε;
"Με τον όρο ''άνεργη ανάπτυξη'' εννοούμε ότι κατά την περίοδο μετά το 2015, η ελληνική οικονομία θα βρίσκεται ταυτόχρονα σε συνθήκες αναιμικής ανάκαμψης και ανεργίας. Αυτό σημαίνει ότι το ένα εκατομμύριο θέσεων εργασίας που χάθηκαν τα τελευταία τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα δεν θα είναι δυνατόν να ''ξανακερδηθούν'' νωρίτερα από το 2030".
Σε 20 χρόνια η ανεργία του 2009
– Πότε θα υπάρξει τέλος στα ολοένα αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας;
"Μετά το 2015, για να δημιουργηθούν στην Ελλάδα 50.000 νέες θέσεις εργασίας τον χρόνο απαιτείται η αύξηση του ΑΕΠ να είναι της τάξης του 3,5% – 4% τον χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι για να επιστρέψουμε σε επίπεδα ανεργίας του έτους 2009 (450.000 άτομα), ακόμη και με αυτό το αισιόδοξο σενάριο αύξησης του ΑΕΠ, θα χρειαστούν τουλάχιστον 20 χρόνια".
– Εχει το ΙΝΕ προβεί σε ποιοτική αξιολόγηση των ποσοστών ανεργίας, ποιοι είναι αυτοί που πλήττονται κυρίως;
"Στα πρώτα χρόνια (2010-2011) της ύφεσης η ανεργία έπληττε ιδιαίτερα τους νέους-ες 15-24 ετών και στα επόμενα χρόνια (2012-2013) πλήττει και τις ομάδες μεγαλύτερης ηλικίας πάνω από 25 ετών. Με άλλα λόγια, παρατηρείται μία γενικευμένη αύξηση της ανεργίας, είτε σε επίπεδο ηλικιών, είτε σε επίπεδο γεωγραφικών περιφερειών της χώρας μας".
– Υπάρχουν περιοχές της χώρας όπου η ανεργία είναι σημαντικά μεγαλύτερη, σε σχέση με άλλες;
"Πράγματι, μεταξύ των γεωγραφικών περιφερειών της χώρας, την υψηλότερη (πάνω από το μέσο εθνικό επίπεδο) ανεργία την συναντάμε στη Δυτική, Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία – Θράκη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το επίπεδο ανεργίας και στις άλλες περιοχές της χώρας δεν είναι υψηλό. Επιπλέον, στο υψηλό επίπεδο ανεργίας που παρατηρείται στις Περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας, στις οποίες πριν την οικονομική κρίση παραγόταν το 70% – 75% της παραγωγής της χώρας, αποτυπώνονται τόσο οι θύλακες του άνεργου εργατικού δυναμικού, όσο και η διαδικασία απαξίωσης του τεχνολογικού – παραγωγικού δυναμικού στις συγκεκριμένες περιφέρειες".
Ο βασικός μισθός στα 751
– Γιατί εκτιμάτε ότι η αποκατάσταση του βασικού μισθού στα 751 ευρώ μπορεί να δώσει λύση;
"Για τον λόγο ότι αποτελεί επιστημονική απόδειξη εφαρμογής του οικονομετρικού μοντέλου διόρθωσης σφάλματος στην ελληνική οικονομία, το οποίο σε συνδυασμό με την επεξεργασία του οικονομετρικού μοντέλου προσδιορισμού μισθών και τιμών σε συνθήκες ατελούς ανταγωνισμού, τεκμηρίωσαν ότι η αύξηση του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα από τα 586 ευρώ που είναι σήμερα στα 751 ευρώ ακαθάριστα, σε 300.000 εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα από τους 1.800.000 εργαζόμενους, θα επιφέρει από τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του συγκεκριμένου μέτρου αύξηση της ζήτησης κατά 0,75%, του ΑΕΠ 0,5% και κατά 7.000 των νέων θέσεων εργασίας. Μετά όμως το δεύτερο χρόνο, αυτό το μέτρο θα πρέπει να συνοδευτεί και από την πραγματοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων".
– Εν τέλει, υπάρχει -ή έστω, υπήρξε- πλεόνασμα και πώς έχει γίνει κατορθωτό κάτι τέτοιο σε μια οικονομία λίγο πολύ ακίνητη;
"Υπάρχει πλεόνασμα, αλλά για τον λόγο που αναφέρετε το πλεόνασμα αυτό αφ’ ενός δεν ανταποκρίνεται στο μέγεθος των θυσιών της ελληνικής οικονομίας και των Ελλήνων πολιτών και αφ’ ετέρου είναι κατά κύριο λόγο λογιστικό πλεόνασμα".
– Η εξουθένωση της μεσαίας τάξης είναι χαρακτηριστικό των μέτρων που λαμβάνονται στην Ελλάδα ή ανάλογα μέτρα έχουν λάβει και οι άλλες πληττόμενες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου;
"Αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό των μέτρων λιτότητας που έχουν ληφθεί σε όλες τις μεσογειακές χώρες στο πλαίσιο των μνημονίων της τρόικας (ΔΝΤ, Ε.Ε., ΕΚΤ) και των ασκούμενων πολιτικών, τα οποία ουσιαστικά έχουν προκαλέσει μία πλήρη απαξίωση (σε επίπεδο εισοδήματος, εργασιακών σχέσεων, συλλογικών συμβάσεων και απασχόλησης) της μισθωτής εργασίας και μία εξουθένωση της μεσαίας τάξης. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την σχετική έρευνα του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, οι εισοδηματικές απώλειες των μισθωτών στην Ελλάδα από μείωση των μισθών και από αύξηση της φορολογίας κατά την περίοδο 2010 – 2013 ήταν 37 δισ. ευρώ και των ελεύθερων επαγγελματιών από αύξηση της φορολογίας ήταν 4 δισ. ευρώ".
– Γιατί εκτιμάτε ότι οι κυβερνώντες επιλέγουν τον συγκεκριμένο, δύσκολο -και για τους ίδιους, πολιτικά- δρόμο, χωρίς να διαφαίνεται προοπτική διεξόδου;
"Εχοντας την εμπειρία των πρώτων συναντήσεων με την τρόικα που πραγματοποίησε η ΓΣΕΕ, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι αυτό το αδιέξοδο πρόγραμμα λιτότητας που τιτλοφορείται, ατυχώς, ως ''πρόγραμμα διάσωσης της ελληνικής οικονομίας'', εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι δεν έχει επιστημονική τεκμηρίωση -όχι τόσο από έλλειψη γνώσης, αλλά επειδή είναι περισσότερο προσηλωμένο σε γεωστρατηγικούς και γεωαναπτυξιακούς σχεδιασμούς και πολιτικές παραμέτρους υλοποίησής τους στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της Μεσογείου, οι οποίες δεν έγιναν έγκαιρα και την κατάλληλη στιγμή κατανοητές από τις κυβερνήσεις των μεσογειακών χωρών".
Η άνιση ανάπτυξη Βορρά – Νότου
– Υπάρχει εναλλακτική λύση και πόσο εφικτή είναι πλέον;
"Είναι εφικτή η εναλλακτική λύση μακροοικονομικής και κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα και την Μεσόγειο, αρκεί η Ευρωπαϊκή Ενωση και οι μεσογειακές χώρες να κατανοήσουν, το ταχύτερο δυνατό, την κατάρρευση του αναπτυξιακού προτύπου της άνισης ανάπτυξης Βορρά – Νότου και των ασκούμενων πολιτικών λιτότητας. Κατά συνέπεια, ως επιτακτική ανάγκη προκύπτει η αναδιάρθρωση του χρέους (70,5 δισ. ευρώ καταβολή τόκων από την Ελλάδα μέχρι το 2020), η επίτευξη της ανάκαμψης διαμέσου της αύξησης του κατώτερου μισθού, η επενδυτική και αναπτυξιακή πολιτική προς την κατεύθυνση σύνδεσης των δημόσιων πολιτικών με τον χαρακτήρα, την διάρθρωση του παραγωγικού συστήματος της χώρας και την βελτίωση του πλέγματος των αλληλεξαρτήσεων των ηγετικών κλάδων παραγωγής. Ετσι, θα δημιουργηθούν οι αναγκαίες συνθήκες μεταμόρφωσης και ανασυγκρότησης της παραγωγικής βάσης (μονοκαλλιέργειες υπηρεσιών και τουρισμού), με τη δημιουργία δικτύων, συνεργειών και συμπληρωματικότητας μεταξύ των τομέων και των κλάδων παραγωγής σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή, η απασχόληση, η παραγωγικότητα, το εισόδημα και να βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της χώρας".