Ο Νίκος Αραπάκης τον Απρίλιο άλλαξε σπίτι. Τώρα ζει σε 80 τ.μ. λιγότερα, αλλά πάντα στην ίδια περιοχή, στο Χαλάνδρι. Η Ελένη Ντόβα ένα χρόνο πριν κατέθεσε τις πινακίδες του Ι.Χ. που της είχε αφήσει ο πατέρας της. Δοκίμασε πρώτη φορά στη ζωή της τα μέσα μεταφοράς, και με έκπληξη διαπίστωσε πως φτάνει πιο γρήγορα στη δουλειά της. Η Αλίκη Πάνου πριν από τρεις μήνες δέχτηκε μία ακόμα μείωση μισθού. Τώρα παίρνει 900 ευρώ καθαρά, αλλά τουλάχιστον συνεχίζει να δουλεύει στο παλιό της πόστο, να κάνει κάτι που της αρέσει. Ο Κάρολος Λάσκος την επόμενη εβδομάδα θα έχει άδεια από το γραφείο. Δεν θα φύγει για τη Ρώμη ή το Λονδίνο, όπως έκανε πριν χτυπήσει η κρίση τις δικές του γιορτές, αλλά τουλάχιστον θα περάσει Χριστούγεννα στο χωριό του. Ολοι τους ζουν την κρίση και προσπαθούν να φέρουν στα μέτρα τους τη νέα κατάσταση. Οπως λέει και ο Κάρολος, που από το 2009 μέχρι σήμερα είδε τα τρία διαμερίσματα της οικογένειάς του να μένουν ξενοίκιαστα, «σύμφωνοι, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Αλλά η ζωή συνεχίζεται κι εγώ δεν θα την αφήσω να με προσπεράσει».
Ρωτάω τον νεαρό μηχανολόγο τι έχει αλλάξει στη δική του ζωή. Το 2008, μου απαντά, πήγε ένα μήνα διακοπές στα νησιά το καλοκαίρι, κι όλα σχεδόν τα τριήμερα ήταν εκτός Αθηνών. «Τώρα μένω σπίτι τον πιο πολύ καιρό. Η βενζίνη για να φύγεις κοστίζει όσο κόστιζε παλιά όλο το τριήμερο. Οπότε έρχονται οι φίλοι μου, βλέπουμε ταινίες και πίνουμε καμιά μπίρα. Ρεφενέ καταστάσεις». Γιατί στην Ελλάδα της κρίσης, όπως λέει η Αλίκη, πρέπει να εκτιμάς αυτά που έχεις και να προσέχεις πολύ μην τα χάσεις. «Στη δουλειά ας πούμε», λέει όταν της ζητώ ένα παράδειγμα. «Πια δεν μπορείς να πεις “όχι” στο αφεντικό. Δουλεύεις 12ωρο, μερικές φορές κάνεις αγγαρείες, κουβαλάς εμπορεύματα… Είσαι πωλητής, αλλά κάνεις τα πάντα. Ομως αν βγεις για καφέ μ’ έναν άνεργο φίλο σου, σκέφτεσαι μετά “εγώ μια χαρά είμαι”».
Η Ελένη γελάει όταν τη ρωτάω αν η ζωή της μοιάζει με τα καταστροφολογικά ρεπορτάζ στις εφημερίδες. «Ωρες ώρες τα διαβάζω και τρελαίνομαι!», απαντά. «Χθες διάβασα κάπου πως στη Φιλοθέη δεν ανάβουν το απόγευμα φώτα και γελούσα μόνη μου». Η Ελένη μου εξηγεί πως δεν σκέφτεται στο άμεσο μέλλον να πηγαινοέρχεται με ποδήλατο στη δουλειά, πως όταν παίρνει το λεωφορείο δεν μπαίνει ποτέ μέσα χωρίς εισιτήριο, πως δεν αφήνει τη ΔΕΗ απλήρωτη μέχρι να της κόψουν το ρεύμα, ούτε και τρώει μόνο χόρτα για να κάνει οικονομία. «Αυτά τα στερεότυπα της κρίσης με τρελαίνουν», λέει. «Υπάρχουν άστεγοι εκεί έξω, υπάρχουν και άνθρωποι που έχουν φτάσει στα όριά τους και δεν έχουν κρέας να βάλουν στο τραπέζι. Αλλά όταν βλέπω συναδέλφους μου να κλαίγονται, ανθρώπους που παίρνουν έναν καλό μισθό, μου έρχεται να βάλω τις φωνές».
Καθώς η κρίση είναι για όλους, ο καθένας βρίσκει τον δικό του τρόπο να ισορροπήσει. Ο Κάρολος, ας πούμε, από πέρυσι έχει κατεβάσει τον θερμοστάτη στους 18 βαθμούς, και η Ελένη ανάβει συχνά το τζάκι σπίτι της – «τόσο συχνά, που πια τα παιδιά έχουν μάθει και το ανάβουν σε πέντε λεπτά μέσα». Ο Νίκος αγόρασε δύο θερμάστρες, μία για το σαλόνι και μία για το υπνοδωμάτιο των παιδιών, και η Αλίκη το 2010 που μετακόμισε, έψαξε και βρήκε σπίτι με φυσικό αέριο. «Κανενός η ζωή δεν είναι όπως πριν», λέει τώρα.
Ψώνια με λίστα
Η Ελένη, που δουλεύει σε τράπεζα, έχει δύο αγόρια εφήβους στο σπίτι κι έτσι έχει αλλάξει πολλά πράγματα στην καθημερινότητά της. «Παλιά δεν κοιτούσα σχεδόν ποτέ τις τιμές. Τώρα πάω με λίστα στο σούπερ μάρκετ», λέει. «Τρώμε έξω μία φορά την εβδομάδα, κάθε Κυριακή, και στα παιδιά δίνω σάντουιτς να πάρουν μαζί τους στο σχολείο. Εννοείται πως καιρό τώρα έχω πετάξει όλους τους καταλόγους delivery».
Ο Νίκος θα ένιωθε πολύ καλύτερα αν την άκουγε. Εκείνος, που έχει δύο μεγαλύτερους γιους, μου λέει πως το πιο σημαντικό «είναι πως όλοι μας, κι εγώ και τα παιδιά, σκεφτόμαστε αλλιώς. Θα μπορούσαμε να παίρνουμε καφέ και τυρόπιτες απ’ έξω, με δύο μισθούς στο σπίτι δεν είμαστε τόσο φτωχοί. Αλλά ο μεγάλος μου γιος φεύγει κάθε πρωί για τη δουλειά με ένα ταπεράκι φαγητό στην τσάντα». Τον ρωτάω τι είναι αυτό που θα άλλαζε αν μπορούσε από τις επιπτώσεις της κρίσης. «Το χειρότερο είναι όταν σε παίρνουν τηλέφωνο και σου ζητούν δανεικά», λέει ο Νίκος. «Αυτό θα άλλαζα». Κι αυτή, είναι η φράση που ακούω ξανά και ξανά στο ρεπορτάζ.
«Εγώ από φέτος πάω στο δημόσιο σχολείο»
Ο Παναγιώτης μπαίνει στο σαλόνι την ώρα που μιλάμε με τον πατέρα του, αλλά συντονίζεται αμέσως στη συζήτηση. «Εγώ από φέτος πάω στο δημόσιο σχολείο, δεν με στενοχωρεί», λέει χωρίς να το σκεφτεί καν. Ο πατέρας του, ο Νίκος Αραπάκης, χαμογελάει. «Ηταν μια ανακούφιση που ο Παναγιώτης το πήρε τόσο καλά όταν άλλαξε σχολείο», λέει. Τον ρωτάω τι άλλες προσαρμογές έγιναν στη ζωή του παιδιού λόγω κρίσης, κι ο πατέρας του μου απαντά πως του χρόνου ο μικρός θα πάει Γ΄ Λυκείου αλλά σε αντίθεση με τον αδελφό του, που πέρασε Πανελλαδικές το 2006, εκείνος κάνει μόνο φροντιστήριο, και όχι ιδιαίτερα. Ο πατέρας του του χαϊδεύει το κεφάλι όπως κάθεται στον καναπέ. «Οσο κι αν θες να τα προστατέψεις», μου λέει, «η κρίση είναι για όλους». Οι μικρότεροι, όμως, έχουν πιο αισιόδοξη αντιμετώπιση. Μερικά χιλιόμετρα πιο μακριά, στο Γαλάτσι, ο Κίμων κι ο Ανδρέας ετοιμάζουν το σχέδιό τους για τα κάλαντα. «Μερικοί μόνο ακούνε και μετά δεν δίνουν τίποτα», λέει ο Κίμων, «και γι’ αυτό θα πρέπει να πάμε εφέτος σε πάρα πολλά σπίτια. Και θα πάρω και τη μελόντικα μαζί». Στα 16 του, ο νεαρός δεν νιώθει «καθόλου μεγάλος για κάλαντα, ούτε για γιορτές και Χριστούγεννα και δώρα». Η μητέρα του, η Ελένη Ντόβα, ξέρει καλά τι σημαίνει «κρίση» για τους πιτσιρικάδες – με δύο αγόρια στην εφηβεία στο σπίτι, μαθαίνεις θες δεν θες. «Οι παππούδες δεν δίνουν πια πενηντάρικα, μόνο ταληράκια», λέει η Ελένη. Οπότε, πρέπει να προσαρμοστούν…
Πηγή: kathimerini.gr